Het lijkt alsof we sinds het begin van de corona-pandemie, in maart 2020 in twee kampen verdeeld zijn. De gevaccineerden en de bewust ongevaccineerden. Deze tweedeling is echter niet nieuw. Al sinds het instellen van het rijksvaccinatieprogramma in 1957 is het voer voor discussies.
Het kwam er in de praktijk op neer dat zo rond het jaar 2000 slechts een klein deel van de Nederlanders zichzelf en hun kinderen niet liet inenten. Sedert 2009, met de invoering van de HPV-vaccinatie voor meisjes begonnen vaxxers en anti-vaxxers met elkaar “op de mat te gaan.” Maar met corona is het pas echt oorlog geworden. Helaas niet alleen tegen het virus, maar ook tussen de bevolkingsgroepen. Het drijft vrienden, collega’s, verenigingsmensen, ja zelfs familie- en/of gezinsleden uit elkaar. Bij 1 op de 7 families is het momenteel bonje.
Provaxxers begrijpen tegenstanders niet
Zo blijkt uit recent onderzoek door het EenVandaag Opiniepanel onder ruim 31.000 Nederlanders. Tussen gevaccineerden en ongevaccineerden gaat het vaak hard tegen hard. Dat varieert van een pittige discussie tot het verbreken van het contact. 70% van de gevaccineerden heeft weinig of geen begrip voor mensen die er bewust voor kiezen om zich niet te laten inenten. Zij noemen deze keuze ‘egoïstisch’ en ‘dom’. Velen van hen zijn van mening dat het vooral door de ongevaccineerden komt dat we nu weer met z’n allen in een lockdown zitten. 28% kan wel begrijpen dat een ander ervoor kiest om geen vaccin te nemen. Voor mensen die om medische redenen geen vaccin kunnen nemen is sowieso begrip.
Antivaxxers willen begrip en respect
Aan de andere kant voelt 71% van de niet gevaccineerden zich juist niet begrepen. Zij vinden het belangrijk dat iedereen voor zichzelf een vrije keuze kan maken. Ze hebben daarom over het algemeen meer begrip (80%) voor ‘de andere kant’. Maar ze willen wel graag begrip en respect terug voor hun eigen bewuste keuze om geen prik te halen. Het gevoel dat gevaccineerden in hun omgeving niet willen luisteren naar hun argumenten overheerst.
Welke weerstand?
De oude groep antivaxxers bestond hoofdzakelijk uit bevindelijk gereformeerden. Hun argument om zichzelf en hun kinderen niet te prikken is dat het aan de Schepper is om te bepalen of je ziek wordt of niet. Vaccinaties en ook verzekeringen horen niet bij de gedachte ‘de mens wikt, God beschikt.’ Aan het begin van het millennium kwamen er meer ‘kritische prikkers’ bij, vooral uit de wereld van de alternatieve geneeswijzen en het new age- en/of antroposofische gedachtengoed. Deze mensen hebben de overtuiging, die in dit coronatijdperk luid en duidelijk wordt, dat het immuunsysteem van het lichaam zelf ‘de indringers moet opruimen’ en verbinden in extreme gevallen allerlei ziektebeelden aan juist vaccinaties die kinderen al jong krijgen.
Hoe begon het ook alweer?
Vermoedelijk ontstonden de eerste vormen van vaccineren in China en India al in de 17e eeuw. Daar was het toen gebruikelijk om mensen die nog niet ziek waren van de pokken de tot poeder vermaalde korstresten van wel besmette personen in te geven met naalden. Zij kregen middels deze zogenaamde ‘variolatie’ slechts een milde, niet dodelijke versie van de ziekte.
Melk moet
Aan het eind van de 18e eeuw kwam de Britse wetenschapper Edward Jenner met een verbetering van deze methode. Het viel hem op dat melkmeisjes nooit besmet raakten met de pokken en concludeerde dat dit moest komen doordat zij tijdens hun werk veel in aanraking kwamen met de voor mensen ongevaarlijke variant van de koeienpokken. Het woord vaccin was geboren, afgeleid van ‘vache’, het franse woord voor koe. De Franse bioloog Louis Pasteur ontdekte vervolgens dat microben die gedurende een langere tijd gekweekt worden, een milde ziektevorm veroorzaken. Hij ontwikkelde zodoende vaccins tegen miltvuur, hondsdolheid en de varkensvlekziekte en is de naamgever van onze gepasteuriseerde melk.
Overheidstaak
Onder invloed van de Fransen groeide het vaccineren van de bevolking tijdens de Bataafse Tijd (1795-1813) uit tot een overheidstaak. Volgens Lodewijk Napoleon, koning van Nederland, was de koepokprik ‘het dierbaarste voorwerp van de staat’ en hij riep artsen op alle burgers gratis te prikken. Onder Willem I en diens opvolgers werd dit doorgezet en met resultaat. Zolang het merendeel van de bevolking geïmmuniseerd is, is het risico op een epidemie zeer gering of zullen er slechts zeer plaatselijk uitbraken zijn.
Polio
De strijd tegen de beruchte polio begon in de jaren ’50 van de vorige eeuw, toen kort na elkaar twee verschillende vaccins werden uitgevonden. Het eerste, voltooid in 1955, bestaat uit gedode virusdeeltjes die worden ingespoten. Een jaar later kwam er een vaccin met levende -verzwakte- virusdeeltjes. Deze werden oraal toegediend, gedruppeld op een suikerklontje. Beide vaccins werkten goed. De dode variant bleek zelfs effectiever. Maar dan moest er wel voldoende geënt worden. Met name kinderen in ontwikkelingslanden hadden soms wel tot 5x een dosis nodig.
Te weinig of teveel
Maar de suikerklontjesvariant, met de slechts verzwakte polio-ziektekiemen had ook een nadeel. Omdat op sommige plekken bleek dat er per kind veel suikerkontjes nodig waren om genoeg antistoffen te ontwikkelen, bleken die bij anderen juist teveel te zijn. Wat er in de praktijk op neerkwam dat een aantal kinderen juist alsnog polio ontwikkelde.
Spike
Het maakt klip en klaar dat vaccineren een leerproces is, waar de nodige tijd overheen gaat. Juist dat argument wordt vandaag de dag veelal gebruikt tegen de coronavaccins. Immers: die van BioNTech/Pfizer en van Moderna zijn RNA-vaccins en dat is weer een nieuwere techniek. Hierin zit een code (het mRNA) om een piepklein stukje van het coronavirus te maken: het spike-eiwit. De cellen van het lichaam die de code opnemen gaan dit spike-eiwit maken. Vervolgens herkent het afweersysteem deze als niet-lichaamseigen, maakt het antistoffen en is het risico stukken kleiner dat je ziek wordt.
Vector
AstraZeneca is een vectorvaccin. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een aangepast onschuldig virus dat in het lichaam dient als transportmiddel van in dit geval, een stukje SARS-CoV-2. Een vector kan zich niet meer vermeerderen en geen ziekte veroorzaken. Het stukje code dat in het vaccin zit, zorgt er dan voor dat het spike-eiwit gemaakt wordt. Daarop gaat het lichaam antistoffen aanmaken.
Satan
De angst voor het nieuwe is zo oud als de mensheid zelf. De pest, in de Middeleeuwen niet voor niets ‘de zwarte dood’ genoemd, wordt veroorzaakt door een bacterie en is dus te bestrijden met antibiotica. Ook de penicilline, uitgevonden door Alexander Fleming in 1928, zou volgens bezorgde mensen ‘van den duivel’ zijn. Voor veel buitenkerkelijke anti-vaxxers anno nu is de pharmaceutische industrie dit. Het zorgt er allemaal voor dat het kritische getal van 95% voor een aantal ziektes, en dus zeker voor de pandemische corona, niet gehaald wordt.
Als je geen mRNA wilt
Vooral tegen het mRNA is veel scepsis. Er zijn zelfs antivaxxers die beweren dat het je DNA zou veranderen, wat natuurlijk niet mogelijk is. Of dan toch zeker dat van de eventuele kinderen die je nog op de wereld gaat zetten. Het nieuwe Novavax-vaccin komt eind februari beschikbaar voor met name deze groep. Het gaat dus om mensen die wel een prik willen, maar niet met een mRNA-vaccin. De rest van de Nederlanders moet bij voorkeur vaccins van Pfizer/BioNTech of Moderna krijgen. Reden daarvoor is dat daarvan inmiddels meer bekend qua bijwerkingen en de werkzaamheid tegen nieuwe virusvarianten.
Subunit
Nuvaxovid, zoals het vaccin van Novavax heet, is een subunit-eiwitvaccin. Er zitten nagemaakte deeltjes in van het spike-eiwit, waar het coronavirus deels uit bestaat. Mensen ontwikkelen na injectie antistoffen. De overheid heeft in totaal 840.000 doses ingekocht. Van het vaccin zijn 2 doses nodig om een goede bescherming te bieden met een tussenperiode van 3 weken. Het is daarmee het vijfde vaccin dat gebruikt mag worden in de Europese en beschermt tussen de 60% en 90% tegen besmetting, stelt de Gezondheidsraad. Eventuele bijwerkingen zijn mild, blijkt uit de eerste onderzoeken. Kanttekening daarbij is dat het onderzoek is gedaan toen de alfa- en betavariant van het virus dominant waren, schrijft de raad. Hoe het Novavax-vaccin beschermt tegen die nieuwe coronavarianten wordt nog onderzocht.
En als je ook geen spike eiwit wilt
Een speciale gedragsunit gaat uitzoeken hoeveel mensen dit vaccin willen hebben. Dat geldt ook voor klassieke vaccins die gedode virusdeeltjes bevatten. De EU heeft een optie genomen op nog zo’n vaccin van farmaceut Valneva, maar daar wordt nog aan gewerkt.
Illustratie: Ixxi.com
