De meeste mannen zijn aardig. Echt, ik ben verre van een mannenhater. Maar opvallend bij het afgedwongen vertrek van Marc Overmars als directeur bij Ajax, is dat die aardige mannen óf er het zwijgen toe doen óf het zelfs nog opnemen voor diens vermeende misstappen.
“We kunnen ook al niet meer flirten. En: “De taliban is in Nederland geland.” Of: “Zo kun je elke vent wel kapot maken.” Het zijn zomaar een aantal reacties die ik vandaag tegenkwam op social media. Van mannen die in een jaar nog niet verdienen wat een staflid van Ajax per week vangt en ook van vrouwen, die menen het te moeten opnemen voor mannen in plaats van voor de vermeende slachtoffers.
Aard en ernst
Over de “schuld” van de man waar iedereen vandaag over praat, ga ik geen uitspraak doen. Daarom schrijf ik het ook tussen aanhalingstekens. Daar is de rechter namelijk voor, maar juist mannen die zich ferm durven uitspreken, zijn in deze discussie broodnodig. Wat maakt dat ze dit niet of weinig doen? Uiteraard zijn er die de #MeToo-situatie niet herkennen of afdoen als een incident, maar zelfs de mannen die zich bewust zijn van de aard en ernst van een gebeurtenis, zwijgen vaak of zeggen dat “het allemaal wel mee zal vallen.”
Status
Jackson T. Katz is een Amerikaanse docent, filmmaker en auteur. Hij heeft een preventie- en educatieprogramma opgezet ten behoeve van het verminderen van geweld tegen vrouwen, dat o.a. wordt gebruikt door het Amerikaanse leger en verschillende sportorganisaties. Toen hem de vraag werd voorgelegd waarom andere onschuldige mannen zo weinig echt zinnigs over deze kwesties zeggen, gaf hij 4 verklaringen. 1) ze weten niet wat te zeggen; 2) ze zijn bang de verkeerde dingen te zeggen; 3) ze zijn bang dat ze aan mansplaining doen; 4) ze zijn bang status te verliezen bij hun mannelijke collega’s en vrienden. Kort samengevat zijn deze mannen onzeker en doen er daarom maar het zwijgen toe.
Macho paradox
In die zin vraagt het spreken van mannen, met name als andere mannen zich misdragen, om lef. Dat noemt Katz de Macho Paradox. Waar denigrerend en grensoverschrijdend gedrag als macho wordt gezien en mannen in veel situaties een hogere status verschaft, is het eigenlijk veel krachtiger wanneer hij opstaat en het gedrag van deze macho’s afkeurt en afremt. Het is het verschil tussen mannelijkheid (oprecht en sterk) en macho-gedrag (giftige mannelijkheid). De kern is dat we seksueel overschrijdend gedrag jegens vrouwen als een mannenprobleem moeten bezien. De meeste mannen weten zich te gedragen, maar ze zijn tegelijkertijd wel vaak de omstanders. Dat betekent dat ze niet de andere kant op moeten kijken bij een foute grap, bij grensoverschrijdend gedrag, bij seksisme en homofobie en al helemaal niet als ze vermoeden dat er misbruik in het spel is. In de praktijk vraagt dit om verbinding met vrouwen en organisaties die seksisme en seksueel geweld bestrijden. Ook roept Katz mannen op om geen geld te besteden aan artikelen of lidmaatschappen van personen die seksisme in stand houden en/of versterken. Tot slot roept hij op een mentor te zijn, een voorbeeld voor jongens, door te laten zien hoe je een man kunt zijn op een manier die vrouwen niet vernedert of misbruikt.
Het F-woord
Mannen hebben veel te winnen door de emancipatie van vrouwen te omarmen, terwijl velen van hen het feminisme nog steeds als ‘de vijand van de man(nelijkheid)’ zien. Want vrouwen laten overal ter wereld steeds duidelijker zien dat zij hun mannetje staan, maar intimidatie en geweld tegen hen is daarmee niet van de baan. Er is zelfs een bepaald type mannen dat agressief wordt van vrouwen als aan hen gelijkwaardige wezens. Vanwege angst voor het afbrokkelen van het patriarchaat en/of kortzichtige en egoïstische religieuze levensvisies. De 20ste eeuw was de eeuw van emancipatie voor de vrouw, de 21ste wordt die van de emancipatie van de man. Aldus seksuoloog en relatietherapeut Esther Perel. Het besef dat genderongelijkheid niet alleen vrouwen, maar ook mannen beperkt, dringt langzaam door. Want ‘echte mannen’ moeten nog altijd stoer zijn, zelfverzekerd, sterk en onafhankelijk. Ze moeten hard werken, geen kwetsbaarheid tonen en mogen niet huilen. (alleen als Ajax wint, grapje). Het belemmert velen om zichzelf te zijn en heeft ook op maatschappelijk niveau destructieve gevolgen.
Iedereen de dupe
Waar vrouwen hier in het westen van de wereld veel meer vrijheid en opties hebben dan vroeger, worden jongens nog steeds in het keurslijf van man gedrongen. Het feit dat ‘homo’ de laatste jaren opgang doet als zijnde scheldwoord is daar illustratief voor. Mannen én vrouwen zijn daar het slachtoffer van, zegt ook Jens van Tricht, één van de initiators van Emancipator, een denktank voor mannen. “De grote problemen op deze wereld worden veroorzaakt door een teveel aan masculiniteit: schooluitval, werkeloosheid, agressie, seksueel overschrijdend gedrag, huiselijk geweld, verkeersonveiligheid, stijgend aantal zelfdodingen, radicalisering en oorlog”, aldus Van Tricht. Het zijn mannelijke fenomenen van eeuwen. Maar weinigen durven dit hardop te zeggen. Er wordt al snel gewezen naar de rol van etniciteit, cultuur, religie, gebrekkige opvoeding en/of onderwijs. Mannen hebben veel te winnen bij het oprekken van traditionele opvattingen over mannelijkheid. Jens van Tricht: “Geweld wordt in 9 van de 10 gevallen door mannen gepleegd. Maar let op: de meerderheid van de mannen pleegt geen geweld! Hen willen we daarom deel van de oplossing maken.”
Heftige cijfers
En dan nog even wat cijfers. Voor al die mannen (en ook vrouwen) die roepen dat het “allemaal wel meevalt”. 1 op de 3 vrouwen heeft te maken (gehad) met een aanranding of een andere fysieke vorm van seksuele intimidatie op de werkvloer. Zo bleek afgelopen zomer uit een enquête van het CNV bij de start van de campagne #overdegrens. 60% werd geconfronteerd met gesis, gesmak, seksueel getinte opmerkingen, schunnige woorden of anderzins seksueel getinte taal. Op basis van het totaal aantal werknemers betekent dit ongeveer 2 miljoen vrouwen die hier last van hebben.. “Ongekend”, aldus CNV-voorzitter Piet Fortuin. “Dit zijn heftige cijfers. Vrouwen zijn niet veilig op de werkvloer.” Zeker zo zorgelijk is het feit dat veel vrouwen zeggen er niets tegen te durven ondernemen. Ruim een kwart van hen die ongepast gedrag hebben ervaren, heeft klachten daarover niet op het werk besproken. Net zoveel vrouwen weten niet eens waar ze terechtkunnen en 41% stapt niet naar een vertrouwenspersoon.
Machtsverhoudingen
Er is sprake van een taboe volgens Jolanda van Zwieten van het CNV. Vaak zijn het machtsverhoudingen die vrouwen weerhouden om het wangedrag aan te kaarten. “Het is een grijs gebied: wat is ongepast en wat niet? Wij zeggen: ‘als iemand iets als grensoverschrijdend ervaart, dan is het grensoverschrijdend’. En tegen degenen die zulk gedrag vertonen, zeggen we: ‘het is misschien niet zo bedoeld, maar doe het gewoon niet’. Blijf ervan weg.” Het CNV wil betere regels om seksuele intimidatie aan te pakken. Elk bedrijf zou een protocol moeten hebben tegen seksuele intimidatie. Nu is dat nog maar bij 1 op de 3 het geval. Elke werknemer moet een beroep kunnen doen op een (onafhankelijke) vertrouwenspersoon. Vooral bij de kleinere bedrijven ontbreekt die mogelijkheid. Het is goed dat vrouwen door alle toestanden nu eerder intimidatie durven te melden. Maar daarbij hebben ze ook de mannelijke stem nodig. Dus aardige mannen van Nederland: laat je horen en durf het voorbeeld van de ‘gentleman’ te zijn.
