Onze vrijheden werden afgelopen coronajaar behoorlijk ingeperkt. We snakken er allemaal naar ons weer helemaal vrij te kunnen bewegen: op straat, op school, op het werk, op de terrassen en in openbare ruimtes. Helaas is die vrijheid voor sommigen groter dan voor anderen.
Ruim 80% van de Europese jonge vrouwen voelt zich onveilig op straat. Seksueel aangesproken worden, nageroepen of zelfs aangeraakt worden zijn helaas dagelijkse kost. Deze straatintimidatie (sissen, fluiten, klakken, smakken, roepen, beledigen) neemt steeds dreigender vormen aan. Meiden en vrouwen voelen zich bedreigd. Tijdens het uitgaan, maar ook als ze gewoon van huis naar school of werk lopen.
Vrouw van de straat
In 2012 maakte Sofie Peeters de spraakmakende documentaire ‘Femme de la Rue’. Destijds was zij student aan de Brusselse Media & Theaterschool. In de Europese hoofdstad had zij dagelijkse te maken met seksuele intimidatie op straat. Daarom besloot ze om er een documentaire van te maken: “Ik wilde beide partijen, de vrouwen die het meemaken en de mannen die er zich aan bezondigen, aan het woord laten en dat is gelukt.” Tijdens het filmen maakte ze deels gebruik van een verborgen camera. Hierdoor werd pijnlijk zichtbaar hoe een een jonge vrouw zich door de straten probeert te spoeden, voortdurend lastiggevallen door mannen die haar naroepen, beledigen en zich aan haar opdringen. Haar film lokte vele discussies uit in de Belgische en Nederlandse politiek.
Verkrachtingspalen
Inmiddels hebben een aantal steden boetes gezet op straatintimidatie. In 2017 werd in Amsterdam en Rotterdam een sisverbod ingesteld, maar in 2019 oordeelde het Gerechtshof in Den Haag dat sissen en straatintimidatie vallen onder ‘de vrijheid van meningsuiting’. Een verbod is in beide gemeenten wel opgenomen in de Algemene Plaatselijke Verordening (APV), maar in Amsterdam wordt hierop niet gehandhaafd. Wie betrapt wordt krijgt een waarschuwing. Het is er dus niet beter op geworden. Ja, er zijn bijvoorbeeld ‘verkrachtingspalen’ gekomen, de bijnaam voor noodsystemen waarmee vrouwen alarm kunnen slaan. Ze bieden een zekere veiligheid maar benadrukken tegelijk juist dat de straat niet veilig is voor vrouwen. De helft van de jonge vrouwen maakt omwegen om seksuele intimidatie letterlijk te ontlopen.
Doen of je onzichtbaar bent
De studentes Jasmien Geivers & Fien Engelen namen daarom ook de camera ter hand voor hun mini-docu Onveilig op straat. Sommige vrouwen gaan op zelfverdediging maar, zo merkt een geïnterviewde op: de meeste intimidatie is verbaal en hoe kun je je daar tegen verdedigen? Veel vrouwen passen hun kledij en gedrag aan, kijken niemand meer aan, reageren niet, ze doen kortom of ze onzichtbaar zijn. Dat maakt zichtbaar dat straatintimidatie een ernstige vorm is van vrouwenonderdrukking. Er is ook een interactieve versie beschikbaar en er is een instagram-account waar vrouwen hun ervaringen kunnen delen. De studentes willen dat de documentaire op scholen bekeken en besproken wordt, want dat lijkt de enige oplossing: het gedrag van mannen en jongens moet veranderen.
Vrouwen & Queers
Van de 400 vorige zomer ondervraagde Amsterdammers werd 38% in het jaar ervoor eens of vaker geconfronteerd met één of meerdere vormen van straatintimidatie. Bijna de helft (47%) van vrouwen en 28% van de mannen. Hoewel er ten opzichte van 2016 een lichte daling is, dient rekening gehouden te worden met het feit dat dit ook te maken heeft met de coronamaatregelen, waardoor het op veel plekken in de stad rustiger was. Met name vrouwen, meisjes en leden van de LGBTQ+ community worden geïntimideerd op straat. Zij worden bijvoorbeeld uitgescholden, krijgen (agressieve) seksueel expliciete opmerkingen te horen, wanneer ze niet reageren of wanneer ze wel reageren worden ze uitgescholden voor h*er en/of worden een tijdje achtervolgd. Jongere vrouwen tussen de 15 en 34 jaar hebben hier verreweg het vaakst last van.
Sarah Everard †
Vorige maand promoveerde socioloog Mischa Dekkeraan de UvA op zijn vergelijkende onderzoek naar straatintimidatie in Nederland en Frankrijk. Hij sprak juist niet met de slachtoffers, maar met de partijen die het probleem moeten aanpakken: politici, beleidsmakers, journalisten, politie en activisten. Hij analyseerde interviews, krantenartikelen en observeerde bijeenkomsten over dit thema. Zo bekeek hij hoe straatintimidatie de laatste jaren op de kaart is gezet en wat eraan gedaan werd. Zo toont hij tevens aan dat er de afgelopen 10 jaar een wereldwijde cultuuromslag was. Het publiekelijk de slachtoffers de schuld geven, is een opkomend discriminerend fenomeen. Hij wijst op de discussie die ontstond rondom de in maart vermoorde Londense Sarah Everard. Er waren mensen die zich afvroegen wat Sarah zo laat nog op de straat deed en wat ze wel of niet voor kleding aan had. Daarop kwamen terecht veel boze reacties. “We zijn het er inmiddels allemaal over eens: straatintimidatie is een probleem. Je zou verwachten dat partijen op alle vlakken van het politieke spectrum het ook eens zouden zijn over het invoeren van beleid en het aanpakken ervan. Toch zie je op dat punt nog steeds polarisatie” aldus Dekker in Het Parool.
Politiek links en rechts
In Frankrijk is het probleem met name door de linkse partijen opgepikt, waarbij de nadruk op machtsongelijkheid tussen mannen en vrouwen wordt gelegd. Dit in tegenstelling tot Nederland, waar juist Leefbaar Rotterdam en de Amsterdamse VVD over een verbod op sissen en naroepen begonnen. Daarbij werd straatintimidatie al snel gekoppeld aan hangjongeren met een migratieachtergrond. “Dit zorgde juist voor ongemak bij de linkse partijen”, zo legt de promovendus uit. “MeToo zorgde voor een omslag. Straatintimidatie werd breder bespreekbaar en dat creëerde meer ruimte bij zowel slachtoffers als beleidsmakers en politici.”
MoiAussi
Er was met name in het land van ‘voulez vous coucher avec moi’? nogal wat commotie rond #MeToo. (MoiAussi) De Franse actrice Catherine Deneuve en 99 andere vrouwen spraken in 2018 in de Franse krant Le Monde hun afkeer uit tegen wat in hun ogen ‘een golf van puritanisme’ was, die de westerse wereld overspoelde sinds de affaire Harvey Weinstein. Ook hadden de ondertekenaars moeite met mannenhaat die radicale feministen zouden uiten. “Verkrachting is een ernstige misdaad, maar flirten, verleiding en hoffelijkheid zijn geen macho agressie”, beklemtoonden zij. Zowel in Frankrijk, waar de discussie met name door ‘politiek links’ op gang gebracht werd als bij ons, waar ‘politiek rechts’ veel aandacht vraagt voor straatintimidatie, bestaat de vrees voor stigmatiseren.
Het is een mannenprobleem
In Nederland is er terughoudendheid voor het veroordelen van mannen met een migratieachtergrond. Mischa Dekker: “Als het zo ingewikkeld wordt dat mensen helemaal niet meer over het thema straatintimidatie durven te praten, dan wordt een probleem ook niet meer erkend.” Vorig jaar nog was er in Amsterdam de campagne #jijstaatnietalleen. De focus lag daarbij opnieuw op de slachtoffers. Beleidmakers vinden het lastig om mannen aan te spreken op hun gedrag. Maar het is wel degelijk een mannenprobleem volgens de socioloog. “Daar mag je jongens best over aanspreken en je beleid op aanpassen.”
Voedt uw zonen op!
Dit is tevens een boodschap aan alle ouders en opvoeders. Natuurlijk is het goed om meiden weerbaar te maken, door ze bijvoorbeeld op cursus zelfverdediging te sturen en ze te leren om bij elkaar te blijven op de straat. Maar het is tevens een oproep om jongens op te voeden. De echte mannelijke hoffelijkheid, waar de Fransen zo op hameren, voorkomt namelijk dat meisjes en vrouwen geïntimideerd worden en kan ervoor zorgen dat zij veiliger zijn in de openbare ruimte. De Brit Stuart Edwards woont een paar minuten van de plek waar Sarah Everard verdween en vroeg op Twitter: “Wat kunnen mannen doen om angst te verminderen en vrouwen niet te laten schrikken op straat?” Duizenden mensen reageerden met tips. TheTab.com maakte een top tien.
Hoe dan?
1. Ga nooit vlak achter een vrouw lopen op straat.
2. Ga aan de andere kant van de straat lopen.
3. Maak geluid, zodat het minder verdacht lijkt (ga bellen, zingen etc).
4. Als een vrouw (bekend of onbekend) je vraagt haar te vergezellen: doe dit dan altijd.
5. Loop niet in de weg bij paden, tunnels en andere doorgangen: dat geeft vrouwen een onveilig gevoel
6. Roep iets tegen een vrouw in een situatie die verdacht is. “Hoi Jane, ben jij dat?” is al voldoende.
7. Als je een vrouw uit tegenovergestelde richting nadert, zorg dan dat zij nooit aan de kant hoeft te gaan.
8. Als je aan het rennen bent of aan het fietsen, laat dan op vriendelijke toon weten dat je eraan komt. Heel simpel: ‘hoi hoi, fietser aan de rechterkant’.
9. Geef vrouwen de ruimte.
10. Deel deze informatie met andere mannen!
Petitie
Er ligt een wetsvoorstel waarmee straatintimidatie in heel Nederland strafbaar kan worden gesteld. Daarin staat o.a. dat iedereen die in het openbaar een ander indringend seksueel benadert door middel opmerkingen, gebaren, geluid of aanrakingen op een manier die kan worden beschouwd als vreesaanjagend, vernederend, kwetsend of onterend, een geldboete of hechtenis kan krijgen van ten hoogste 3 maanden. De Stichting Stop Straatintimidatie is daar hoopvol over. Een landelijke strafbaarstelling gaat het probleem van straatintimidatie niet zelfstandig oplossen, maar het is wel een belangrijk onderdeel van een bredere aanpak. Op de website kun je de petitie om e.e.a. te versnellen ondertekenen.
