Presentatrice Fidan Ekiz is ernstig bedreigd en verwenst op social media. En dat heeft deze week geleid tot aanhouding van een 25-jarige man uit Rotterdam. Vorige maand veroordeelde de rechtbank 24 personen tot taakstraffen en geldboetes voor het plaatsen van hatelijke reacties bij een livestream van Clarice Gargard. Vrouwelijke journalisten krijgen vaker dan hun mannelijke collegas te maken met alle vormen van geweld.
“Vreemd dat we in Nederland wel de straat opgaan om te demonstreren tegen de dood van George Floyd, maar niet voor Samuel Paty”, zei Ekiz in ‘De Vooravond’ op NPO1 over de Franse leraar die in oktober werd onthoofd door een islamitische terrorist. Dat ene zinnetje bezorgde haar veel bagger, waaronder zelfs serieuze bedreigingen. De opgepakte man is het topje van een misogyne haat-ijsberg.
Clarice & Sylvana
Onder een livestream van een demonstratie tegen Zwarte Piet met o.a. Clarice Gargard, twee jaar geleden in Amstelveen, schreven ruim 7000 mensen een lading haatberichten. Zo werd Gargard uitgemaakt voor ‘zwarte hoer’ en verdiende ze ‘een nekschot’. Sommigen zetten met hun woorden bovendien aan tot mishandeling en zelfs moord of doodslag. De journaliste deed aangifte, naar eigen zeggen vooral om een signaal af te geven. Net zoals Sylvana Simons in 2017.
Disproportioneel
Vrouwelijke journalisten, mediapersoonlijkheden, bloggers en columnisten zijn disproportioneel vaak het mikpunt van (online) intimidatie en bedreigingen. De Britse krant The Guardian turfde welke journalisten de meeste negatieve commentaren kregen en wie de minste. De ‘top tien’ bestond uit 8 vrouwen en 2 mannen met een migratie-achtergrond. De top tien publicisten met die de minst heftige reacties bestond uitsluitend uit 10 hagelwitte mannen.
Ook mannelijke collega’s zijn schuldig
Driekwart van de vrouwelijke journalisten wereldwijd heeft ermee te maken, bleek uit onderzoek van UNESCO en Internationaal Center for Journalists (ICFJ) Daarbij wordt gedreigd met fysiek geweld en verkrachting. Bij 20% van hen resulteerde dit ook offline in geweld. Schrijnend detail: in 14% van de gevallen van bedreiging en haat was dit afkomstig van collega’s, 14% komt van ambtenaren en nog eens 23% van politici. 16% van de ondervraagde vrouwen zegt dat het online geweld tijdens de coronacrisis is toegenomen. Populistische en autoritaire politici die desinformatie verspreiden stimuleren dit geweld tegen journalisten en daarbij blijken vrouwen extra vaak doelwit te zijn van seksistische en racistische aanvallen.
Jeugdjournaal
Bij het vorig jaar opgerichte Nederlandse PersVeilig meldden zich 115 journalisten, fotografen en cameraploegen, omdat ze uitgescholden, geïntimideerd, bedreigd of geslagen waren. Een van de meldingen was van een journaliste van het Jeugdjournaal. Op het anonieme Twitteraccount ‘Vizieroplinks’ werd geschreven dat ‘haar timeline een en al GroenLinks, BLM en anti-FvD was’. Ze duwt ‘enthousiast linkse propaganda door kinderstrotjes’. Ook haar foto werd erbij gezet en haar woonplaats. De journaliste kreeg daarop een shitstorm aan racistische en seksistische opmerkingen en doodsbedreigingen. ‘Dit linkse sletje moet ophouden ons te intimideren’ en ‘Laat ze zwarte koffie drinken’.”
Een geladen geweer
Sociale media hebben de kracht mensen snel te mobiliseren. Dat kan een goed doel dienen, denk aan #MeToo, maar het kan ook destructief zijn. Het effect van met name haatberichten is des te groter tijdens een ‘twitterstorm’. In een interview op Buzzfeed vertelde Chris Wetherell, de productontwikkelaar van de retweetknop, dat hij diepe spijt heeft van zijn uitvinding: “Het is alsof je een geladen geweer aan een vierjarige geeft. Met een simpele druk op de knop wordt een bericht verveelvoudigd en kan zo een sneeuwbaleffect veroorzaken.”
Gamen is oorlog
Wetherell gaf daarbij het voorbeeld van #Gamergate, dat stijf stond van de vrouwenhaat met als rechtstreeks doelwit publiciste Anita Sarkeesian. Zij deed onderzoek naar de beeldvorming van vrouwen in games. Haar conclusie was dat deze online wereld zich richt op mannelijke spelers en de vrouwen vooral als sensuele decoratie laat dienen. Dat was tegen het zere been van de gamers en zij hielden het helaas niet bij een spelletje. De lawine van hatelijkheden en bedreigingen was zo hevig dat Sarkeesian moest onderduiken. Ze is vastbesloten om haar werk voort te zetten, maar wordt daar tot op heden ernstig in belemmerd. Zo moest een college van haar aan de Utah State University worden geannuleerd omdat haters hadden gedreigd een bloedbad aan te richten.
Vogelvrij
De impact van die bedreigingen is groot. Het gaat om mentale schade, die zich uit in stress, angst en/of slapeloosheid. Sommige bedreigde vrouwen komen terecht in de ziektewet. Tevens zijn er grote gevolgen voor de wijze waarop de journalisten te werk gaan en waarbij zelfcensuur op de loer ligt. Ze behandelen bepaalde onderwerken niet meer of doen dit alleen nog anoniem, mijden locaties, evenementen of bepaalde groepen, breken vroegtijdig werk af en zijn bang om ‘gevoelig’ nieuws naar buiten te brengen. De huidige sfeer van bedreiging en intimidatie vormt een reëel gevaar voor de persvrijheid. Vrouwelijke journalisten lijken vogelvrij, in hun online maar ook in hun fysieke bestaan. In het korte-lontjes-jaar 2020 is dat er niet beter op geworden. Echter: niemand wint erbij, zeker de nieuwsconsument niet. Shakespeare schreef het reeds: ‘Don’t shoot the messenger!’
