De Turkse president Erdogan heeft zijn land teruggetrokken uit het verdrag van Istanbul, dat gaat over het bestrijden van huiselijk geweld. Het land was in 2011 een van de eerste ondertekenaars van het verdrag, dat in Istanbul tot stand kwam. Voetbalanalist Johan Derksen windt zich erover op. “De laatste 10 jaar zijn de moorden op vrouwen er verdrievoudigd. En 40% van de vrouwen heeft in Turkije te maken met huiselijk geweld. Dat is gewoon een kutland eerste klas! Het is toch verschrikkelijk?”
Nooit gedacht dat ik Johan Derksen nog eens zou citeren, maar ik kijk dan ook nooit naar voetbal. Regelmatig moest ik uit de media vernemen dat het programma ‘Voetbal Inside’ racistische en seksistische grappen maakte en net als de professionele voetbalwereld ook nogal homofoob was in uitlatingen. Nu werd ik gewezen op de uitzending van afgelopen vrijdag door een voetbalgekkie uit mijn netwerk. En zowaar: ‘De Snor’ is behoorlijk gestegen in mijn achting.
Oranje naar Turkije
Deze week gaat het Nederlands elftal naar Turkije voor de start van de WK-kwalificatiecyclus. Afgelopen weekend werd in het TV-programma Veronica Inside gesuggereerd dat de spelers van Oranje met een statement zullen komen tegen geweld op vrouwen, maar daar heeft Johan Derksen weinig vertrouwen in. Hij laakt de slappe houding van spelers, coaches en bonden.
Geen gelijke gender- en seksrechten
Landen die de Istanbul Conventie onderschrijven, (Nederland deed dat in 2012) moeten geweld tegen vrouwen voorkomen, slachtoffers beschermen en daders veroordelen. Volgens regeringspartij AK is de inhoud van het verdrag niet in lijn met de traditionele familiewaarden in de Turkse samenleving. Ze nemen aanstoot aan de uitleg van gendergelijkheid, die volgens hen homo- & transseksualiteit zouden propageren. Een schop tegen het zere moslimbeen.
Honderden vrouwen doodgeslagen
“Tot nu toe zijn dit jaar al 70 vrouwen in Turkije vermoord”, vertelt NOS-correspondent Mitra Nazar. “En het is pas maart. Vorig jaar ging het om ongeveer 300 vrouwen en het jaar daarvoor meer dan 450. De vrouwen worden vermoord omdat ze vrouw zijn, vaak door hun echtgenoot, ex of familielid.” Voor de corona-lockdown gingen Turkse vrouwen wekelijks de straat op om aandacht te vragen voor femicide. Zij wilden dat hun regering zich meer zou inspannen om aan de verplichtingen van het verdrag te voldoen. Ook recent op Internationale Vrouwendag 8 maart, lieten zij van zich horen. Die demonstraties verliepen rustig, maar na afloop werden wel enkele vrouwen thuis opgepakt omdat ze een lied zongen dat als beledigendwerd gezien voor Recep Tayyip Erdoğan.
‘Minaretten zijn onze bajonetten’
De nu 67-jarige president was zelf ooit een semiprofessioneel voetballer en volgde daarbij een religieuze beroepsopleiding. In 1994 werd hij gekozen tot burgemeester van Istanboel. In 1998 werd hij uit dat ambt gezet en veroordeeld tot een gevangenisstraf van 10 maanden vanwege een agressief moslim-gedicht. In Turkije heerst dan nog een scheiding tussen religie en staat. De tekst bevatte o.a. de volgende frase: ‘Democratie is slechts de trein die wij nemen tot we op onze bestemming zijn aangekomen. Minaretten zijn onze bajonetten. Koepels onze helmen. Moskeeën onze kazernes en gelovigen onze soldaten.’
Dubbele tong
Eenmaal uit de bajes verbaast hij zich erover dat zijn dochters niet met een hoofddoek op naar de universiteit mogen, waar dat in de Verenigde Staten wel kan. Erdogan besluit zich meer te richten op Europa. Een lidmaatschap van de EU zou namelijk de omweg kunnen zijn naar meer religieuze ‘vrijheid’ in zijn land. Daartoe laat hij zich richting het westen totaal anders uit, dan dat hij in de praktijk van Turkije toepast. In 2001 komt hij met de zogenaamde ‘Gerechtigheid- & Ontwikkelingspartij’, een politieke stroming gebouwd op het islamisme. Na winst in de verkiezingen wil hij graag premier worden, maar zijn strafblad houdt dat tegen. Door een wetswijziging lukt in 2003 wel. In 2014 wordt Erdogan president.
De lange arm van Erdogan
Het terugtrekken uit het verdrag van Istanbul staat dan ook haaks op de boodschap die de president tegen EU aanslaat. Correspondent Mitra Nazar formuleert het nog voorzichtig: “Sinds begin dit jaar zoekt Erdogan wat meer toenadering en spreekt pro-Europese woorden. Door zich nu terug te trekken neemt hij weer wat stappen achteruit in dat proces.” De Nederlandse politieke partij DENK weigert enige vorm van kritiek te leveren op het regime van Erdogan. Zo vermeden kamerleden Kuzu en Öztürk vaak vragen over en kritiek op de Turkse president en zijn beleid. Om die reden wordt DENK ook wel ‘de lange arm van Erdogan’ genoemd. De penningmeester Gökhan Coban, is tevens directeur van de koepel van islamitische basisscholen in Nederland. Hij maakte lesboekjes waarin staat dat mensen die seks hebben met iemand van hetzelfde geslacht en transseksuelen een gruwel zijn in de ogen van allah.
Geen personalities
Johan Derksen is niet erg hoopvol over de invloed die de beroemde Nederlandse voetballers wel zouden kúnnen aanwenden om mensenrechten aan de kaak te stellen. “Verwacht er nou niks van, want we hebben namelijk geen personalities. Alleen die selectieve verontwaardiging over Black Lives Matter, ook een serieuze zaak, maar je kunt niet het ene wel doen, en het andere niet. Als je maatschappijkritisch bent, dan moet je er ook voor staan. Ze hebben allemaal een bek als een scheermes, behalve als het over serieuze zaken gaat. Ik heb er geen enkel vertrouwen in dat er één op durft te staan. Maar ze hebben de maatschappelijke verantwoordelijkheid. Als een gewone burger wat zegt, daar wordt niet naar geluisterd. Als een voetballer in een persconferentie er wat over zegt, dan is het wereldnieuws. Dat is het enige wat je kunt doen. Je kunt niet daar gaan voetballen, het Wilhelmus zingen en weer naar huis gaan.”
En dan Qatar
Nu daar heeft ondergetekende uiteraard weinig aan toe te voegen. Ook het WK-voetbal zelf dat ‘ijs en corona dienende’ in 2022 in de arabische emiraat Qatar zal worden gespeeld komt ter tafel bij de voetbalmannen. Er zijn bij werkzaamheden bij de voorbereiding al zeker 6500 arbeiders ‘doodgevallen’. Dit betreft geen mensen uit het land zelf, maar migranten. Het aantal doden werd gemeld door India, Pakistan, Nepal, Bangladesh en Sri Lanka, zo schrijft The Guardian. Het is waarschijnlijk dat het totale aantal slachtoffers nog veel groter is, want ook uit de Filipijnen en Kenia komen veel werknemers. De enorme hitte in het woestijnland is funest, aldus onderzoek door de Verenigde Naties. Het is zomers in Qatar rond de 50˚C. Yep, een waar qutland!
Slaven werken zich de pleuris
Derksen is in dat kader genadeloos voor Frank de Boer. Hij vindt het een schande dat de Nederlandse bondscoach zo’n (slappe) houding aanneemt ten aanzien van hedendaagse slavernij. “Die heeft in Qatar gewoond! En die broer die het durft te verkondigen ‘dat het wel meevalt daar. Want in Nederland zijn er ook weleens problemen’.” En: “Frank de Boer moet nu eens realistisch zijn en beginnen om te zeggen: ‘Sorry mensen, ik heb daar gewoond en gevoetbald. Maar ik was verblind. Ik was daar om geld te verdienen en ik heb niet verder gekeken dan mijn neus lang was. Maar nu heb ik met terugwerkende kracht gezien wat daar daadwerkelijk aan de hand is. En eigenlijk zouden we niet moeten voetballen in een land waar de mensenrechten zo slecht geregeld zijn.’ Dat doet hij niet, want hij heeft boter op zijn hoofd. Hij en zijn broer hebben daar hun zakken gevuld en ze proberen ons nu nog wijs te maken dat het een prima land is om te wonen. Ja, als je dollars hebt! Twee miljoen van de mensen die daar wonen zijn eenvoudige slaven die zich de pleuris moeten werken voor een hongerloon.”
Bloed aan de paal
Aan de talkshowtafel herinnert Derksen ons ook nog even fijntjes aan 1978 toen het WK in Argentinië werd gehouden, destijds een dictatuur van jewelste. Onder leiding van Jorge Videla werden tegenstanders van de militaire junta opgepakt, gemarteld en/of half levend uit vliegtuigen boven de oceaan uitgeworpen. De omvang daarvan bleek achteraf nog veel groter dan menigeen vermoedde in die tijd. Johan Derksen memoreert met name de principiële profspeler Oeki Hoekema. Die las in tijdschrift ‘Voetbal International’ over de situatie in Argentinië en besloot de actie tegen het WK ’78 (genaamd ‘Bloed aan de paal’) te steunen. “Het is daar een Hitlerregime”, zo verklaarde hij. Hij besloot een handtekeningenactie te gaan houden onder zijn collega’s. “Ik dacht met mijn naïeve kop dat ik wel steun zou krijgen”, zo zou hij later vertellen. Er kwamen echter uit de voetbalwereld louter negatieve reacties. Het veranderde zijn kijk op de mens en die op de profvoetballer in het bijzonder en hij vertrok niet lang daarna van de velden. “Als de wereld zo in elkaar steekt, dan zoekt de wereld het ook zelf maar uit”, aldus Hoekema.
Slap gedoe
Johan Derksen denkt dat er sindsdien weinig veranderd is in de Nederlandse voetbaltop. “Dat slappe gedoe van de KNVB. Die spelersgroep is nu bijeen, die gaan daarover vergaderen. Die komen natuurlijk ook met iets dat door een voorlichter samengesteld is. Ik hoop zo dat er één, twee of misschien wel drie personalities opstaan die actie ondernemen. Want een speler heeft de media in de hand, de KNVB nauwelijks.”
