In augustus 2017 wordt de wereld opgeschrikt door de bizarre verdwijning, en na later zou blijken, gruwelijke moord op de Zweedse journaliste Kim Wall. Zij was voor een interview aan boord gestapt van de onderzeeër van kunstenaar-uitvinder Peter Madsen en kwam daarvan niet terug.
In de TV-serie ‘The Investigation’ wordt de zaak een half jaar lang gevolgd vanuit het perspectief van het onderzoeksteam. Slachtoffer en dader komen geen moment in beeld, maar spelen desondanks wel de hoofdrollen.
Fascinerende duisternis
Scroll willekeurig door het programma-aanbod van omroepen en streamingsdiensten en het kan je niet ontgaan: crime is hot. Detectives, thrillers, rechtbankfilms, politieseries, documentaires, misdaadprogramma’s, ‘true crime’: het houdt niet op. Wat is het toch dat we meer dan naar de goede kanten van de mens, zo veel en massaal kijken naar de slechtigheid van mensen en wat dit met slachtoffers en hun omgeving doet? De Officier van Justitie in de serie (een prachtrol van Pilou Asbæk) geeft op deze vraag een inzichtelijk antwoord. Namelijk: “Hoe meer beschaafd we worden, hoe meer de duisternis ons fascineert.”
Bewust anders gedraaid
Er wordt bijna met geen woord gerept over de dader Peter Madsen, behalve hoe het rechercheteam onder leiding van Jens Møller (vertolkt door Søren Malling) zoveel mogelijk hard bewijs tegen hem moet verzamelen. Want dat zijn steeds wisselende getuigenissen zijn schuld als een paal boven water doen staan, betekent nog niet dat het bewijs ervoor ook hard genoeg gemaakt kan worden in de rechtszaal. Dit uitgangspunt is een bewuste keuze, zo vertelt regisseur Tobias Lindholm aan het ANP. De maker van ‘The Investigation’ verdiende eerder zijn sporen als scenarioschrijver van o.a. de politieke serie ‘Borgen’ en speelfilm ‘The Hunt’. Hij wilde op een bijzondere manier het lugubere verhaal vertellen van de moord op Kim Wall. Daarvoor kiest hij het ‘point of view’ van hoofdrechercheur Jens Møller. Die heeft de dader zelf nooit ondervraagd, maar trok uiteraard wel aan de touwtjes van het maandenlange speur-, duik- en dossierwerk. Deze manier van filmen vergt de nodige creativiteit en dat lukt door de spanningsopbouw. Het genre van detectiveseries bestaat veelal uit clichés. De meesten openen met de vondst van een lichaam, waarna een soort kat-en-muisspel volgt met de dader.
Zo’n nachtmerrie verzin je niet
Kim Wall had al vaker geprobeerd Madsen te interviewen over zijn spraakmakende projecten. Zo was hij bezig met ruimtevaart en had hij ook zelf een onderzeeboot gebouwd. Vlak voordat journaliste Kim met haar vriend Ole naar China zou reizen, lukt het haar toch nog een afspraak te krijgen. Hij nodigde haar uit op zijn zelfgemaakte duikboot, de UC3 Nautilus. Wat een bijzonder artikel had moeten worden, wordt een horrorverhaal met Kim Wall als lijdend voorwerp. Op vrijdag 11 augustus 2017, om 05.31 uur, ging de telefoon bij de ouders van Kim: Ingrid & Joachim Wall. Het was het moment dat hun leven verdeelde in een ‘voor’ en een ‘na.’
Vader, moeder, broer, vriend
Collega Vivienne Groenewoud wijdde recent een heel artikel aan deze zaak en mocht het relaas optekenen uit de mond van moeder Ingrid. “Ole belde ons en vertelde dat Kim was verdwenen op een onderzeeër in Kopenhagen. Als hij niet zo overduidelijk bezorgd had geklonken, had ik gedacht dat hij een grap maakte. Hij zei dat hij en Kim na haar geplande interview met Madsen met vrienden hadden afgesproken, maar dat Kim niet terug was gekomen van haar interview. Ole is de hele nacht wakker gebleven om op haar te wachten. Toen ze niet thuis kwam, is hij uiteindelijk rond gaan fietsen over Refshale Island in Kopenhagen, waar de Nautilus normaal gesproken lag. Hij belde de politie, de kustwacht, deed alles wat hij maar kon om Kim te vinden, maar zonder resultaat.”
The Investigation
Daar begint ‘The Investigation’. De makers wilden juist ‘de duistere kant’ van de zaak niet benadrukken, aldus Tobias Lindholm. “Het is een verhaal over menselijkheid. Ik hoop ook dat collega-makers de mogelijkheden zullen zien dat ze af kunnen stappen van de clichés en ook dingen kunnen maken zonder de focus op de sinistere kanten te leggen.” Het resultaat is een vertelling van de gebeurtenissen rond het rechercheteam. Hoewel er soms details zijn veranderd, zodat mensen bijvoorbeeld niet de route van de duikboot op zee kunnen volgen, staat het gefilmde zeer dicht bij de werkelijkheid. De echte duikers spelen mee, en ook de echte speurhond Iso is te zien.
Het beest
Het heeft soms lange shots tot gevolg van de mannen en vrouwen van het team: in een saai werkkantoor of bellend vanuit een auto. Bij tijd en wijle lijkt het haast een reportage voor een actualiteitenprogramma. Het doet echter niks af aan de spanning. De bewondering voor het geduld, het doorzettingsvermogen en ook de onderlinge samenwerking van het hele team, groeit naarmate je verder komt in deze 6-delige serie. Tot aan de rechtszaak blijft het onzeker of alle, met zoveel inspanning verkregen bewijzen, voldoende blijken ‘het beest Madsen’ achter de tralies te krijgen. Hoe en wat daaraan bijdroeg verklap ik hier niet, maar het feit dat Kim Wall journaliste was heeft wel meegewogen.
Voer voor de media
De Deense regisseur hoopt met deze werkwijze kijkers bewuster te maken van de wereld waar we in leven. De media (van hoog tot laag, van gossip tot aan de serieuze journaals) gingen soms een beetje ver met hun eigen verhalen maken zonder naar de realiteit te kijken. “We hebben de verantwoordelijkheid om te weten op welke nieuwskoppen en clickbait-koppen we klikken. Ik denk niet dat we dat voldoende beseffen, maar dat zou wel moeten.” In april 2018 werd Peter Madsen veroordeeld tot levenslang voor moord met voorbedachte rade en seksueel misbruik op Kim. Op zijn computer werden (‘gewiste’) zogenaamde ‘snuff movies’ gevonden van vrouwen die werden gemarteld en verminkt. In het forensisch psychiatrisch rapport dat werd opgemaakt, werd hij omschreven als een perverseling met psychopathische trekken.
De nalatenschap van Kim Wall
De ouders van Kim: Ingrid & Joachim Wall, beiden eveneens journalist, schreven ‘A Voice Silenced’ ter ere van hun overleden dochter. Tevens richtten ze het ‘Kim Wall Fonds’ op, om jonge vrouwelijke journalisten de verhalen te laten vertellen van degenen die dat zelf niet kunnen. Dat was namelijk de drive van Kim, die zelf helaas maar 30 jaar mocht worden.
De afleveringen van ‘The Investigation’ zijn te zien vanaf 15 mei, iedere zaterdag, bij de KRONCRV op NPO 2, tot een week erna terug te kijken via NPO Start. Voor de bingewatchers staat de gehele serie op NPO Plus en NLziet.
Foto: Per Arnesen via pers KRONCRV
