Hij heeft de naam van een groot kunstenaar te zijn, maar in werkelijkheid is zijn echtgenote beter. De leerlinge overtreft de meester: Auguste Rodin & Camille Claudel. En: zij kan fantastisch schilderen, maar de naam van haar man prijkt onder de kunstwerken: Walter & Margaret Keane. Meer nog: zij schrijft de boeken en hij gaat de Nobelprijs in ontvangst nemen: Joan & Joe Castleman. Die laatste is welliswaar slechts gebaseerd op een waar verhaal en vervat in een boek en een film. Daarover verderop meer. Allemaal situaties van de vorige eeuw. Maar het is nog niet eens zo lang geleden dat de huidige rijkste auteur ter wereld, Joanne Rowling haar voorletters J.K. gebruikte bij het insturen van haar (nu wereldberoemde) Harry Potter-manuscripten, want met een vrouwennaam op de cover dachten uitgevers niet voldoende boeken te verkopen.
Freudiaans
Recent las ik over Susan Sontag (1933-2004). Ze blijkt niet alleen de auteur te zijn van romans, korte verhalen, toneelstukken, politieke beschouwingen en essays, ze blijkt óók een dik sociologisch standaardwerk over Sigmund Freud te hebben geschreven. Dat onthult Benjamin Moser in zijn biografie over haar, die deze week ook in het Nederlands verschijnt. ‘The Mind of the Moralist’ was in 1959 baanbrekend en wel zodanig dat socioloog Philip Rieff in 1 klap wereldberoemd werd. Zijn naam stond namelijk op het omslag. De werkelijke auteur was zijn echtgenote: Jawel Susan Herself. Bij de eerste drukken van de Freud-studie staat er nog ‘met speciale dank voor Susan Rieff’ bij. Later wordt ook dat niet meer vermeld. Stond Susan haar auteursrechten en de rest vrijwillig af aan haar man? Mwah, niet echt……….
Vechtscheiding
Biograaf Benjamin Moser legt uit dat Susan Sontag daar mee akkoord was gegaan tijdens de vechtscheiding met Rieff, om te voorkomen dat zij haar enige zoon niet meer mocht zien. In de scheidingsakte uit 1959 gaat zij akkoord met de claim dat Rieff de enige auteur is van het boek. Daarna werd Susan Sontag alsnog een gevierd auteur; ze schreef essays, korte verhalen en romans. Ze overleed in 2004.
Onbewuste bias
Rosemarie Buikema, hoogleraar kunst, cultuur en diversiteit aan de Universiteit Utrecht zegt bij de NOS dat het een groot en wijdverbreid fenomeen is dat vrouwen uit de geschiedenis worden geschreven. Ze is daarnaast wetenschappelijk directeur van The Netherlands Research School of Gender Studies (NOG). Volgens haar gebeurt dat niet bewust. “We zijn gewend aan bepaalde vormen om een verhaal te vertellen. Mannen hebben daarin vaak de actieve, innoverende rol. Vrouwen hebben de aangevende rol, daarna verdwijnen ze van het toneel.”
Nog meer HERSTORY
Fanny Mendelssohn Bartholdy (1805-1847) componeerde klassieke muziek, maar mocht van haar deftige familie niet op die manier naar buiten treden. Haar muziekstukken werden toegekend aan haar broer Felix Mendelssohn Bartholdy, eveneens componist en alom bekend. En de röntgendiffractiefoto’s van de Britse wetenschapper Rosalind Franklin (1920-1958) werden zonder haar medeweten getoond aan een andere wetenschapper, James Watson, die er daardoor van overtuigd raakte dat dna eruit moest zien als een dubbele helix. Samen met 2 mannelijke collega’s ging hij in Oslo de Nobelprijs ophalen.
Genderbias
Dat een wetenschappelijke of artistieke prestatie van een vrouw volledig wordt toegeschreven aan een man komt niet vaak meer voor, vertelt Prof. Rosemarie Buikema. Toch is een gebrek aan erkenning voor vrouwelijk talent nog steeds aan de orde van de dag. “Op een minder zichtbare manier. In de wetenschap wordt het werk van vrouwen minder geciteerd en ze winnen minder prijzen.” Om dat te veranderen zouden het onderwijs en de media meer aandacht moeten hebben voor de mate waarin verhalen en geschiedschrijving gendergerelateerd zijn. “We moeten leren om ons af te vragen met behulp van wie bepaalde prestaties en vernieuwingen uiteindelijk tot stand gekomen zijn.”
Benjamin Moser, ‘Sontag. Haar leven en werk’, uitgeverij De Arbeiderspers, €50,-een dikke pil over een zeer bijzondere veelzijdige vrouw.
HBO produceerde in 2012 de documentaire ‘Regarding Susan Sontag’. En nu op de NPO Plus Player en op NL Ziet: ‘The Wife’. 40 jaar lang heeft Joan Castleman haar eigen talenten, dromen en ambities opzij gezet voor de succesvolle literaire carrière van haar man, de overspelige Joe. Maar op de avond dat hij naar Stockholm afreist om de Nobelprijs voor Literatuur in ontvangst te nemen, besluit Joan dat het genoeg is en onthult ze het grote geheim….
