Sinds de #MeToo-beweging van zich liet horen is de filmwereld aan het veranderen. Vooral ook aan de basis, in productioneel opzicht dus. Een vrouwelijker perspectief: vanaf het script, het spel, de regie tot en met de nabewerking. Neerlands topactrices Halina Reijn en Carice van Houten, inmiddels ook producenten, kijken en werken met ’the female gaze’.
De collega’s en vriendinnen richtten reeds 7 jaar geleden hun bedrijf op, genaamd ‘Man Up’, op z’n Nederlands gezegd: ‘verman je’. Dat heeft het afgelopen jaar reeds tot successen geleid. Eerst was er de speelfilm ‘Instinct’, geregisseerd door Halina en met Carice in de hoofdrol. En vanaf begin deze maand is er de 10-delige serie ‘Red Light’, die zich inderdaad afspeelt in de wereld van de rosse buurten. Dat is al vaker gezien, echter: deze keer is alles bedacht, gedraaid en gemonteerd vanuit de vrouwelijke visie.
Wat nou female gaze?
Virginia Woolf wees in 1929 in haar essay ‘A Room of One’s Own’ er reeds op dat vrouwelijke personages in fictie vaak gedefinieerd worden aan de hand van hun relaties met de mannelijke personages. Mannelijke lezers zullen nu wellicht reageren met een ‘nou en’ of ‘wat maakt dat nou uit?’. Voor hen heb ik nieuws: ‘you can’t be what you can’t see. Oftewel: als je als meisje of vrouw telkens te zien krijgt dat jouw verhaal ondergeschikt is aan dat van een man, ga je dat op den duur ook geloven of er in elk geval naar handelen. En het omgekeerde geldt voor jongens en mannen. Dat is zeker het geval bij relaties, intimiteit en seksualiteit. In de jaren ’70 vestigden feministische filmtheoretici reeds de aandacht op het specifiek mannelijke perspectief dat veel (Hollywood)films aannamen. Niet alleen identificeerden de meeste rolprenten zich vooral met het mannelijke hoofdpersonage (dat kijkt naar het vrouwelijke personage en haar tot lustobject maakt), het beoogde publiek was ook nog eens primair mannelijk. Door deze ‘male gaze’ onder de loep te nemen, gaf de feministische filmtheorie de aanzet tot het ontstaan van een meer divers filmklimaat: ‘the female gaze’.
#MeToo maakt duidelijk dat er veel moet veranderen
Door #MeToo werd iedereen wakker geschud. “Wij ook”, vertellen Carice van Houten en Halina Reijn deze maand in LINDA Magazine. “Ik noemde mezelf een feminist, maar leefde er niet altijd naar”, aldus Carice. “In retrospectief denk ik: ‘waarom deed ik bijvoorbeeld naaktscènes?’ ‘Stond ik daar wel achter?’ ” Halina vult aan: “Met alle respect voor die film, maar in ‘Zwartboek’ (Paul Verhoeven, 2006) zit een scène waarin Carice haar schaamhaar blondeert: daar kijk ik nu toch anders naar. En dan zijn wij als witte vrouwen nog enorm bevoorrecht.” En zoals bekend: voor mannen zijn gewoon meer goede rollen beschikbaar en volgens Halina kunnen zij zich beter verkopen. “Ze weten dat ze toch wel een andere rol achter de hand hebben. Dan kun je een onderhandeling laten klappen als het je niet bevalt. Die luxe hebben wij veel minder. En zwarte of Arabische actrices hebben dat al helemaal niet, daar bestaan relatief weinig goede rollen voor.”
3 vrouwen met totaal verschillende levens
Halina Reijn speelt operazangeres Esther, wier man op mysterieuze verdwijnt. Carice van Houten speelt Sylvia, sekswerker en manager in het bedrijf van haar meedogenloze vriend. En dan is er Maaike Neuville als de gedreven rechercheur Evi. De levens van deze 3 vrouwen uit 3 totaal verschillende milieus kruisen elkaar in de keiharde realiteit van de vrouwenhandel. Halina Reijn schreef mee aan het script van hoofdauteur en scenarist Esther Gerritsen, een samenwerking die bij ‘Instinct’ ook al goed beviel. Halina’s oom Warner ten Kate, is landelijk officier mensenhandel, wat betekent dat de actrice / producente kennis heeft genomen van de ins en de outs van de criminele achterkant van de handel in seks.
Geen mannensnoep
Verwacht dus geen ‘Showgirls’ (1995) à la Paul Verhoeven met veel vrouwenvlees, ook al speelt dit in de wereld van de prostitutie. Liever geen bloot dus waar dit niet hoeft. Een lingeriesetje, een negligé en een zijden kamerjas voldoen prima. “Dit is geen Al Pacino-film uit de jaren ’70”, zei Carice van Houten afgelopen week reeds in een tv-interview. “Het is geen mannensnoepwinkel.”
Seks in beeld is meestal bezijden de waarheid
Reeds eerder schreef ik over het feit dat seksscènes in films meestal niets met de werkelijkheid van doen hebben, vooral waar het vrouwen betreft. Meestal gaat het volgens het vaste riedeltje: er is aantrekkingskracht, gezoen, vaag gedoe onder de lakens, handen meestal erboven, dan even worden de hoofden rood en bezweet en vervolgens is er een gezamenlijk orgasme en uitpuffen maar. Daarna ‘leeft iedereen nog lang en gelukkig’. Dat is jammer, want media zijn beeldbepalend en zeer invloedrijk met name op het leven van jonge mensen. Veel van de huidige scenes kunnen zelfs onzekerheid veroorzaken. Als een vrouwelijke kijkers het idee krijgen dat ze na een paar seconden penetratie kirrend klaar moeten komen en het gebeurt hen niet, dan zijn er steeds meer die denken ‘er is iets mis met mij’.
Meer dan maatje nul
Ook qua vrouwenlijven proberen Carice en Halina als producenten realistisch te zijn. “Dit is wat er vaak gebeurt op een set”, vertelt Halina bij nu.nl. “Je komt aan en ziet allemaal modellen met maatje nul staan, maar zo is het leven niet. Bovendien zijn wij het niet eens met dat schoonheidsideaal. Dit is een klein voorbeeld, maar het zit in álles. Hoe breng je een sekswerker in beeld? En hoe schrijf je een goede seksscène vanuit een vrouw?” Hoe ze dat laatste hebben aangepakt, is in één van de eerste afleveringen van de serie te zien.
Kritiek en lof
‘Red Light’ is een verhaal door, voor en over vrouwen. De thema’s zijn de thema’s van #MeToo, namelijk seks en macht. De recensies (veelal door mannelijke journalisten)zijn vooralsnog zuinigjes. Echter: de serie won al wel meerdere prijzen. Zo sleepten ze onder andere 2 Gouden Kalveren in de wacht tijdens het Nederlands Film Festival en de prijs van de Studentenjury tijdens het prestigieuze Canneseries. ‘Red Light’ is vanaf 19 februari 10 weken lang elke vrijdag om 21.30 uur te zien bij BNNVARA op NPO 1. Daarnaast zijn alle afleveringen vanaf 19 februari te zien op NPO Plus.
Beeld: Marc de Groot/BNNVARA
