Malala Yousafzai werd bekend als Gul Makai (korenbloem), een Pakistaans schoolmeisje dat voor BBC-Urdu een weblog schreef over haar leven onder het Taliban- bewind. Dat was bijzonder, want de mate waarin meisjes en vrouwen tegen gehouden werden om zichzelf te ontwikkelen, was grenzeloos. Haar strijd voor meer vrijheid bleef niet ongezien en helaas ook niet ongestraft. In 2012, ze is dan 15 jaar, jaar, wordt ze neergeschoten op in de schoolbus terug naar haar huis.

Een kogelregen dwars door haar gezicht en hoofd heen: afzender de Taliban. De jonge blogster en activisteoverleefde de aanslag ternauwernood. Ze werd overgevlogen naar Engeland en onderging talloze operaties in een ziekenhuis, waarvan ze grotendeels herstelde. Een deel van haar schedel werd gerepareerd met een prothese van titanium die met behulp van een 3D-techniek naar de vorm van haar hoofd was vervaardigd. Ook kreeg ze een cochleair implantaat op haar linkeroor.

Educatie (bis bis)

Inmiddels gaat ze ook naar school in Engeland en niet onverdienstelijk. In ‘I am Malala’ is het inspirerende verhaal van haar vastbeslotenheid te lezen: om zich niet door de radicalen te laten intimideren en over de steun die ze van haar familie kreeg in haar strijd. Voorts schrijft ze dat ze niet bekend wil blijven staan als ‘het meisje dat door de taliban werd neergeschoten’, maar juist als ‘het meisje dat strijdt voor onderwijs’. “Dat is het doel waaraan ik mijn leven wil wijden.”

De Nobelprijs

Malala groeit uit tot een icoon. De Pakistaanse wordt overal voorgedragen voor grote (internationale) prijzen. Zo werd ze in 2011 genomineerd voor de Internationale Kindervredesprijs en kreeg ze datzelfde jaar de National Youth Prize in Pakistan. Later werd deze prijs zelfs vernoemd naar haar: de National Malala Peace Prize. In 2013 wordt Malala door Time Magazine geëerd met een plek op de lijst van 100 meest invloedrijke mensen ter wereld. Naast de tal van kleinere prijzen werd haar in september 2013 de Internationale Kindervredesprijs toegekend. Een jaar later volgt de kroon met de Nobelprijs voor de Vrede. Ze is de jongste persoon ooit die deze eer te beurt viel. “Ik vertel mijn verhaal niet omdat het uniek is, maar omdat het dat helaas niet is”, aldus Malala in haar dankwoord.

Talibanhaat

Dezelfde terreurploeg die Malala verminkte, valt een week na de prijsuitreiking in Pakistan een openbare school aan. Alle plegers zijn dood en ook 140 kinderen en leraren. Volgens militaire bronnen drongen zeker 6 Talibanstrijders de openbare school binnen die door het leger wordt gerund. Deze groep werd in 2007 samengesteld uit verschillende militante groeperingen die tegen onderwijs voor meisjes zijn. De Taliban exploiteren zelf ook scholen, maar die zijn uitsluitend voor jongens. Op deze zogenoemde madrassa’s, krijgen zij met name fundamentalistisch islamitisch onderwijs.

Feministe

Actrice Emma Watson lanceerde de ‘He for She’-campagne. Aan de hand van een beklijvende toespraak spoorde ze vooral mannen aan om op te komen voor gendergelijkheid. Watson wilde Malala interviewen over haar invulling van het woord ‘feminisme’, maar de Pakistaanse activiste was de filmster voor. “Eerst vond ik feminisme een vervelende, controversiële term”, aldus Malala. “Maar dankzij jouw voordracht geloof ik dat iedereen een feminist zou moeten zijn. Feminisme is een synoniem voor gelijkheid.” Emma Watson postte een video van het interview op haar Facebookpagina. Ze benadrukte dat feminisme geen ‘eng begrip’ zou mogen zijn. “Ik wil dat het een allesomvattende beweging wordt. Malala en ik zijn er behoorlijk serieus over, maar nu hebben we jou ook nodig.”

Oxford en Vogue

Malala zelf gaat in Engeland als een speer. Vorig jaar zomer studeerde ze cum laude af aan de universiteit van Oxford in PPE. (filosofie, politiek & economie) De dan 22-jarige laat via haar sociale media-kanalen weten dat ze ‘blij en dankbaar’ is en voorlopig even de tijd neemt om met haar familie te zijn en uit te rusten. Terugkijkend op haar studietijd laat ze weten: “Het was echt allemaal even spannend voor me. Van het naar de McDonald’s gaan tot aan het spelen van een potje poker met vrienden en met hen naar lezingen en evenementen gaan. Veel van die dingen had ik nog nooit meegemaakt.” Ze vertelt dat ze eigenlijk nooit echt in het gezelschap was van alleen maar leeftijdgenoten, omdat ze herstellende was van haar verwondingen, de wereld rondreisde, een boek en een documentaire maakte. “Op de universiteit had ik eindelijk tijd voor mezelf.” En nu is ze dus de prominent op de voorzijde van het julinummer van de Britse Vogue. “Ik ken de kracht die een jong meisje in haar hart draagt ­wanneer ze een visie en een missie heeft en ik hoop dat ­ieder meisje dat deze cover ziet, weet dat ze de wereld kan veran­deren”, twittert ze.

Discussiepuntjes

Malala laat bij het interview in de Vogue weten dat de sluier rondom haar hoofd niet voor onderdrukking staat. De hoofdbedekking is, ondanks haar nog zichtbare littekens, vaker af dan op d’r hoofd. “Het is een cultureel symbool voor ons Pashtuns, dus het vertegenwoordigt waar ik vandaan kom. Ik wil ermee zeggen dat je binnen elke cultuur gendergelijkheid kunt hebben.” Uiteraard was er ook discussie over het feit dat Malala zich voor een magazine laat strikken dat vaak een ongezond en ireëel beeld van vrouwen representeert. “Ik ben geen fan van Vogue vanwege de uitbuiting van het vrouwelijk lichaam, maar deze maand hebben ze het bij het rechte eind. Zo ziet #schoonheid eruit”, aldus een van de rake reacties.

Ik zie een ster

In haar thuisland zijn de meningen over Malala uiteraard nog steeds verdeeld. Voor de liberale minderheid is ze een feministisch icoon en een heldin vanwege haar wereldwijde activisme voor meisjes. Anderen zien haar als een verlengstuk van de verderfelijke westerse moraal. “Ik denk niet dat er iemand is zoals zij”, aldus Apple-CEO Tim Cook. “She’s an original.” Hij ontmoette Malala voor het eerst in Oxford in 2017 en was meteen onder de indruk. “Ze heeft een levenslange ervaring met haar 23 jaar. Ze heeft het verhaal van haar leven en van al haar prestaties en ze is sterk gefocust op het maken van een verschil in de wereld. Er is zelfs al een poolster naar haar vernoemd, maar ondanks al deze successen is ze bescheiden en nuchter.”

Think different

Apple en Malala werken samen in het productiebedrijf Extracurricular ten behoeve van het Malala Fund, dat zich uiteraard hard maakt voor de rechten van vrouwen en meisjes. Zo voegt Malala zich bij de groeiende groep creatieve (invloedrijke) visionairs, onder wie ook Oprah Winfrey, Steven Spielberg, Tom Hanks, Will Smith, Jennifer Aniston, Reese Witherspoon, Idris Elba, Martin Scorsese, Leonardo DiCaprio, Octavia Spencer, Kumail Nanjiani en Alfonso Cuarón. De grootste overwinning van Malala is uiteraard dat ze er nog is en het kan navertellen. Persoonlijk denk ik dat ze bij de volgende fotoshoot blootshoofds gaat.

Beeld: Nick Knight voor Vogue UK

Annedieke Kuchler