De anticonceptiepil wordt gezien als het echte startpunt van de seksuele revolutie en wordt de belangrijkste uitvinding van de 20ste eeuw genoemd. De wetenschappelijke doorbraak was zo groots dat het resultaat simpelweg bekend staat als de pil. De vrijheid die vrouwen hierdoor kregen betekende een omslag in de wereldwijde economie en veranderde hun maatschappelijke status. De bijwerking: een ruk naar rechts.
De Amerikaanse Margaret Higgins Sanger (1879-1966) ijverde voor een betrouwbare anticonceptie en heet daarom ook wel ‘de moeder van de pil’. Als 6e in een rij van 11 kinderen wist ze wat het betekent om in een groot gezin op te groeien. Haar moeder was 18x in verwachting, 7 zwangerschappen eindigden in een miskraam en ze stierf reeds op 43-jarige leeftijd. Als verpleegkundige in de Lower East Side van New York City ziet Margaret met eigen ogen wat de opeenvolgende geboortes met de arme arbeidersvrouwen doet. Velen proberen hun zwangerschappen zelf af te breken, met alle gevolgen van dien. Ze beseft dat het hoge kinderaantal vrouwen uitput en de gezinnen in armoede houdt. Ze stuit echter op weerstand in de VS en op processen.
Aletta Jacobs
Margaret gaat op reis naar Europa. Daar bezoekt ze ook Nederland, waar ze kennismaakt met Aletta Jacobs en klinieken die helpen bij anticonceptie. In oktober 1915 besluit ze om terug te keren naar de VS ontmoet ze op een lezingentournee mede-feministe Katherine McCormick. Zij is vice-presidente van de ‘National American Suffrage Association’. De volgende decennia zetten zij samen hun schouders onder de strijd voor voorbehoedsmiddelen.
Made in the USA & in The Netherlands
Het is mede dankzij het kapitaal van Mc Cormick dat de ontwikkeling van de pil mogelijk wordt gemaakt. In 1951 ontmoeten Margaret en Katherine de wetenschapper Gregory Pincus. Hij doet onderzoek naar het ovulatieremmend hormoon progesteron bij konijnen en ratten. Katherine financiert zijn onderzoek naar de mogelijke toepassing van het hormoon bij mensenvrouwen. 9 jaar en 2 miljoen dollar later komt Dr Pincus met resultaat. Op 23 juni 1960 is de eerste anticonceptiepil op de markt onder de naam Envoid. Margaret Sanger heeft haar ideaal toch nog bij leven verwezenlijkt gezien. Ze sterft in 1966 op 87-jarige leeftijd. Haar medstrijdster Katherine McCormick sterft een jaar later op 93 jarige leeftijd. Nadat het Amerikaanse bedrijf Syntex de eerste anticonceptiepil op de markt bracht, ontwikkelde het team van Max de Winter (1920-2012) bij Organon in Oss een eigen variant, namelijk Lyndiol.
Gelovigen: vroeg en veel kinderen
In religieuze kringen was en is anticonceptie een heet hangijzer. Orthodoxe gelovigen uit zowel katholieke, protestantse, joodse als islamitische kringen krijgen van hun geestelijke leiders te horen vooral niet aan geboortebeperking te doen. In de jaren ‘70 en ‘80 woonde ik op de Veluwezoom. Daar maakte ik voluit kennis met ~wat in de volksmond heet~ zwarte kousen kerken. Er waren gezinnen met 13, 14 of meer kinderen. Als jonge docent heb ik velen van hen les gegeven. Ook zag ik dat veel meisjes uit juist die kringen ongewenst en vroeg zwanger werden. En niet van de Heilige Geest. Als ze dan schuldbelijdenis deden bij dominee en kerkbestuur en als de wiedeweerga in het huwelijk zouden treden (niet in het maagdelijk wit), zou het alsnog allemaal goed komen. Die meisjes van toen werden op hun beurt eveneens weer moeders van grote gezinnen. Een zelfde effect was te zien in het katholieke Brabant en Limburg.
Biblebelt-effect
Het viel me op hoeveel kinderen uit relikringen (soms na een tijdje afvallig te zijn geweest) terugkeerden in de schoot van de kerken uit hun jeugd. Hoe orthodoxer, hoe sterker dat effect. Het gevolg: terwijl liberale vrouwen zich bevrijdden en kozen voor 2, hoogstens 3 kinderen, veranderde de demografie van Nederland geleidelijk aan. En die van grote delen van de wereld eveneens. Dat Donald Trump in 2016 gekozen werd tot president van de USA was een rechtstreeks gevolg van de anticonceptie. Als hij niet de steun had gekregen van de gelovige zuidelijke staten, waar de bevolking nog steeds groeit en dominees vanaf de kansel de toehoorders inprenten toch vooral op de Republikeinse Partij te stemmen, was het opgewonden, roodharige standje nooit op één van de invloedrijkste posities ter wereld gekomen. Anticonceptie heeft gezorgd voor een ferme ruk naar rechts in wereldwijd.
Kinderen zijn als De Joker van het kaartspel
Ook in Nederland zien we vrijages tussen ultrarechts en religieus rechts. Thierry Baudet werd als een held onthaald in Urk en Geert Wilders is stabiel zeker van zijn katholieke kiezers in het zuiden van ons land. Bewegingen als Gezin in Gevaar (orthodox protestant), Civitas Christiana (oerkatholiek, over komen waaien uit Brazilië), Vrouwen voor Vrijheid en Moederhart (beide moedermaffia uit spiriwiri-kringen) vonden elkaar o.a. in hun afschuw voor de schrijver die door CPNB was aangezocht het gedicht te schrijven voor de Kinderboekenweek. Ook voorlezende dragqueens in bibliotheken stuitten op verzet van dit samenklonterende ultrarechtse deel van onze natie. Daarbij wordt met name de pedofiliekaart getrokken, zoals ook het geval was bij Hillary Clinton tijdens haar verloren presidentsverkiezingen. De werkelijkheid is echter dat kinderen worden gebruikt en misbruikt om verrechtsing aan te moedigen en uit te breiden.
Israël onder de loep
Israel is een land dat onder een vergrootglas ligt. Alles is er zichtbaarder en tevens brandbaarder. In 1948 begon het na de holocaust als een veilige haven voor overlevenden. Idealistisch en socialistisch. Met elkaar bouwen aan een prettige, moderne samenleving. Uitzondering was een klein clubje ultra-orthoxen dat ook niet in militaire dienst hoefde, maar de Talmoed mocht bestuderen. Driekwart eeuw later liggen de verhoudingen totaal anders. Orthodox Joodse gezinnen hebben gemiddeld 9 kinderen. Russen, joden uit klassieke landen als Marokko, Tunesie en kolonisten hebben eveneens meer bijgedragen aan de bevolkingsgroei dan de moderne Israli‘s. De kleine religieuze partijen waren altijd doorslaggevend in coalitieregeringen, maar samengeklonterd met ander ultrarechts, worden momenteel veel vruchten van de democratie naar de ratsmodee geholpen.
Het tijdperk van de sterke man
Premier Netanyahu is een vertegenwoordiger van wat Financial Times-journalist Gideon Rachman noemt ‘Het tijdperk van de sterke man‘ in zijn gelijknamige boek. Vanaf het begin van het nieuwe millennium, toen Vladimir Poetin de macht overnam in Rusland, zijn autoritaire mannelijke leiders geleidelijk de wereldpolitiek weer gaan domineren. Zelfverklaarde sterke mannen zijn aan de macht gekomen in Moskou, Peking, Delhi, Boedapest, Ankara en Washington. Het zijn nationalisten en conservatieven, met weinig tolerantie voor afwijkende meningen, minderheden en wat zij noemen ‘moderniteiten‘.
Masculien versus feminien
Tegenover hun volgers beweren ze op te komen voor de gewone man en zijn (grote) gezin en in het buitenland presenteren ze zich als de belichamingen van hun naties. Inmiddels opereren ze niet alleen in autoritaire politieke systemen, maar infiltreren ze het hart van de liberale democratie. Ook vrouwen profileren zich op de rechterflanken, maar dan wel in het mannelijke narratief: uiterlijke schoonheid, vrouwelijkheid en moederschap zijn daarbij belangrijke begrippen. In feite staat alles in het teken van de menselijke, met name masculiene suprematie. Ergo: ze verklaren de oorlog aan maatschappelijk succesvolle linkse vrouwen, mensen van kleur, homo’s, lesbienes en alle andere niet traditionele gender- & gezinsvormen en tevens aan vegetariërs en klimaatactivisten. Want zorg voor het milieu hoort een echte man niet te hebben. Wapens, jagen, barbecueën en veel vlees eten wel. Het is tevens een van de redenen dat de partij BBB met Caroline van der Plas wel gesmaakt wordt in conservatieve kringen van ons eigen Nederland.
De prijs is hoog
De hoge prijs die de vrije en liberale denkers (al dan niet postuum) betalen voor anticonceptie is dus de verrechtsing van de wereld. Moeten we daar spijt van hebben? Nee, want (en dit klinkt bijna als een rechtse opmerking, maar ik bedoel wat anders): we zitten vol zat op deze bol. We moeten wel alert zijn en eensgezind blijven vechten voor de democratie. Volgens de eerdergenoemde auteur Gideon Rachman zijn daarvoor onafhankelijke rechtbanken en vrije media cruciaal. Daarbij gevoegd het recent nieuw geformuleerde artikel 1 van onze grondwet: “Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht, handicap, seksuele gerichtheid of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.“ Dit jaar 2023 wordt een scharnierjaar in de strijd tussen autocratische bestuurders en liberale democratieën voorspelt Rachman. Als Vladimir Poetin, Xi Jiping, Recep Erdogan en Donald Trump zich makkelijk handhaven, staan we volgens hem helaas voor een verdere erosie van onze westerse democratieën.
Voor de broodnodige balans, eindig ik met een idealistische, hoopvolle quote van anticonceptiepil-ontwikkelaar Gregory Pincus: ‘I don‘t believe woman is superior to man and I don‘t believe that man is superior to woman. What I do think is that man and woman must have freedom and equality. I believe in love.‘
Illustratie: Margaret Sanger, detail uit The City at the Crossroads of History, een muurschildering van Mike Alewitz. Via Commons.Wikimedia.
