Het was aan het prille begin van dit jaar toch wel een overwinning. Het kabinet Rutte IV heeft voor het eerst in de parlementaire geschiedenis van Nederland precies evenveel vrouwelijke als mannelijke bewindslieden. Hoe anders is dit op gemeentelijk niveau. Het aantal vrouwen in de raden is de afgelopen 4 jaar zelfs gedaald.
Een zeemanslied van eeuwen terug. “Jan, Piet, Joris en Corneel: die hebben baarden (bis bis).” Nou die hebben echt letterlijk en figuurlijk baarden van hier tot Tokio. Want direct na de gemeenteraadsverkiezingen in 2018 was het aandeel vrouwen 34%. Een recente telling toont dat dit nu nog maar 31% is. In slechts in 7 van de 345 Nederlandse gemeenten is de helft (of meer) van de raadsleden vrouw, blijkt uit een telling van Stem op een Vrouw. “Je moet met een vergrootglas zoeken naar de 7 eenzame vlekjes op de kaart waar vrouwen wél gelijk vertegenwoordigd zijn”, aldus Devika Partiman, voorzitter van de stichting.
Van Friesland tot Limburg
Gemeenten met het hoogste percentage vrouwen (de helft of meer) zijn Amsterdam, Baarle-Nassau, Blaricum, Dijk & Waard, Schiermonnikoog, Wageningen en Zoeterwoude. Een groot contrast met onder meer Hardinxveld-Giessendam (0%), Alblasserdam, Steenbergen (5%), Bernheze en Renswoude (beide 9%). Veel van deze gemeentes liggen op de Biblebelt, maar protestantisme is niet de enige reden dat vrouwen in de gemeentepolitiek achterblijven. Van alle provincies scoort Limburg het laagste met 25% in het geheel. In Friesland waait een frissere wind met 35% vrouwen, maar dat is nog een heel eind af van de representatieve en zo gewenste helft.
Politieke cultuur
De gemiddelde daling van het aantal vrouwen in de gemeenteraad is geen verrassing; eerder onderzoek op lokaal niveau liat zien dat vrouwen structureel korter raadslid zijn dan mannen en dat zij minder vaak doorgroeien tot bestuursfuncties zoals wethouder en burgemeester. Vrouwen verlaten de raad vaker na één periode. Het is reden voor ernstige zorgen over de politieke cultuur. Met name jonge vrouwen en politici van kleur krijgen in hun werk te maken met discriminatie, maar ook met online haat en een werkomgeving die niet op hun behoeften is ingesteld.
Jannen, Peters en Henken
Uit een namen-analyse van de raadsleden blijkt dat de meest voorkomenden zijn: Jan, Peter en Henk. De top 10 bestaat vervolgens uit Hans, Wim, Jos, Bert, Paul, Erik, Frank en Frans. Samen zijn ze goed voor 10% van alle gemeenteraadsleden in ons land. “De raad kampt met een enorm overschot aan witte mannen,” aldus Partiman.” Een probleem dat in het bedrijfsleven zelfs nog een tandje erger is dan bij de overheid. Daarom riepen BrandedU en WOMEN Inc. eind januari alle vrouwen al op een week lang hun voornaam op LinkedIn te veranderen in Peter (de meest getelde CEO-naam), om aandacht te vragen voor deze gender-disbalans. De oorzaken zijn zowel cultureel als systemisch. Zo heeft de ongelijke verdeling van werk en zorg tussen mannen en vrouwen grote invloed, maar ook stereotyperingen staan vrouwen in de weg. Minder vrouwen aan de top betekent ook dat er minder rolmodellen zijn.
Rolmodellen
Dit is het fenomeen van ‘You can’t be what you can’t see’. Vrouwen in de politiek van nu fungeren als rolmodellen voor jonge vrouwen en meisjes die het straks weer over moeten nemen. En daarbij geldt dat meer vrouwen in de politiek op zich al meer diversiteit geeft, want zij zorgen op hun beurt ook weer dat mannen openstaan voor alle andere vormen van diversiteit. Kortom: meer vrouwen zorgen tevens voor een kleuriger palet. Over de zichtbare (huidskleur, man/vrouw, leeftijd) en de onzichtbare verschillen (gender, religie, cultuur, karakter, overtuigingen, politiek, etc.). Diversiteit gaat over de mix van mensen: demografisch (leeftijd, religie, gender, seksuele voorkeuren, cultuur), fysieke mogelijkheden, maar ook over verschil in karakters, opleidingsniveau, vakgebieden, organisatiecultuur, etc. Kortom, diversiteit gaat over een echte afspiegeling van onze maatschappij.
Uitgebreidere agenda
Een evenwichtiger bevolkingsverdeling in de politiek zorgt voor een bredere agenda. Natuurlijk kan ook een witte heteroman opkomen voor vrouwenrechten, homorechten en rechten van Nederlanders met een multiculturele achtergrond, maar de praktijk toont aan dat persoonlijke betrokkenheid van politici onontbeerlijk is. Een van de eerste voorbeelden daarvan was Boris Dittrich (D66). Behalve dat hij één van de eerste openlijk homoseksuele parlementsleden was aan het begin van deze eeuw, die zich toelegde op LHBTIQ+, zorgde hij voor een wetsverbetering ten aanzien van stalking. Een aantal jaren daarvoor was hij namelijk zelf slachtoffer geweest. Kirsten van de Hul (PvdA) diende, mede ingegeven door haar persoonlijke ervaringen in een gewelddadige relatie, in 2018 een initiatiefnota in om de veiligheid van slachtoffers van huiselijk geweld te vergroten. Als minister lanceerde Lilianne Ploumen in 2017, na de Trumpoverwinning in de VS, ‘SheDecides’: een internationale beweging die opkomt voor het recht van vrouwen om over hun eigen lijf en leven te beslissen.
Crisisvrouwen
Vrouwelijke leiders hebben zich in de afgelopen coronajaren bewezen. Uit onderzoek van het Center for Economic Policy Research en het World Economic Forum blijkt dat vrouwelijke leiders ‘systematisch en significant betere’ resultaten boekten in de aanpak van de corona-pandemie. Landen die geleid worden door vrouwen hebben gemiddeld 50% minder coronadoden dan landen onder leiding van mannen. 194 landen werden wereldwijd vergeleken en dit wijst op een reëel verschil in leiderschap dat verklaard kan worden door de ‘proactieve en gecoördineerde beleidsreacties’ van vrouwelijke politici. Denk aan Angela Merkel uit Duitsland, Jacinda Ardern uit Nieuw-Zeeland, Mette Frederiksen uit Denemarken, Tsai Ing-wen uit Taiwan en Sanna Marin uit Finland. Een mogelijke verklaring waarom vrouwen het zo goed doen in tijden van crisis, is dat zij al meer obstakels hebben moeten overwinnen om op hun positie te komen.
Meer mensen naar de stembus
Diversiteit in het politieke bestuur is dus belangrijk voor alle Nederlanders. Op de werkvloer stimuleert het de economie, leidt het tot meer creativiteit en innovatie en levert het tevredener werknemers op. Een rapport van UN-Women laat zien dat vrouwen in de politiek een positief effect hebben op de nationale industrie, betrekkingen met buurlanden, defensie, klimaatproblematiek, wetenschap en landbouw. Representatie is belangrijk en werkt als een kettingreactie: voor een inclusieve samenleving is het van belang dat mensen zichzelf terugzien in verschillende lagen van de politiek. Dat zorgt ervoor dat mensen gemotiveerder zijn om te gaan stemmen.
Slim stemmen op 16 maart
Stichting Stem op een Vrouw timmert aan de weg met hun methode van ‘slim stemmen op een vrouw’. Dat bewijzen de uitkomsten van de laatste provinciale en parlementaire verkiezingen wel. De truc is om niet op de bovenste vrouw te stemmen van de partij van jouw keuze: zij redt het namelijk wel vanwege haar hoge positie. Maar door juist te stemmen op een vrouw die wat lager staat, zorg je als kiezer dat zij ondanks dat tóch verkozen wordt. Zo komen er meer vrouwen in de gemeenteraden. Devika Partiman: “Slim stemmen op vrouwen werkt echt. Bij de gemeenteraadsverkiezingen in 2018 kwamen er op die manier alleen al in de 70 grootste gemeenten 70 extra verkozen vrouwen bij.”
Dus in plaats van Jan, Peter, Henk & Hans: stem slim op een vrouw. Janne, Petra, Hennie, Hannie enz.
