Pas in 1998 ontdekt de Australische urologe Helen OConnell door uitgebreid anatomisch onderzoek dat de clitoris met ongeveer 10 centimeter vele malen groter is dan tot dat moment werd gedacht. Het kleine knopje boven de vagina-ingang blijkt het topje van een ijsberg, of liever gezegd: van een vuurberg.
Herontdekking
Een mijlpaal in de geschiedenis, al was het eigenlijk een herontdekking. In de oudheid waren mensen al bekend met het idee dat de clitoris dezelfde grootte heeft als een penis. Deze theorie kwam van Claudius Galenus, arts uit het Romeinse Rijk. En eeuwen later, in 1844, verscheen een gedetailleerde tekening van de interne en externe vrouwelijke geslachtsorganen van de hand van George Ludwig Kobelt, een Duitse anatomist. Zijn conclusie was dat ‘de structuur gelijk is aan die bij de man.’
Cruciaal
Maar daarna werd de clitoris weer weggemoffeld en gereduceerd tot het aan de buitenkant zichtbare knopje: de glans. Sigmund Freud beweerde begin 20ste eeuw zelfs dat de clitoris niet te serieus moest worden genomen. Een volwassen vrouw komt immers vaginaal klaar. En dat was weer koren op de molen van de religieuzen: masturberen is namelijk ‘des duivels’. En zo werd er nog bijna een eeuw lang gedacht en gesoebat over twee soorten vrouwelijke orgasmes. De waarheid is dat er veel meer soorten van vrouwelijk klaarkomen zijn, maar dat de clitoris daarbij altijd cruciaal is.
Clitoris foetsie
Charles Mayo Goss, eindredacteur van het standaardwerk voor artsen ‘Gray’s Anatomy’ vermeldde in 1947 de clitoris niet eens bij het hoofdstuk over de anatomie van de vulva. In de tweede helft van de vorige eeuw kreeg het vrouwelijk geslachtsorgaan meer aandacht. De wetenschap van de seksuologie kwam er, met als grondleggers Alfred Kinsey, William Howell Masters & Virginia Eshelman Johnson. Eindelijk waren daar dan ook vrouwen bij. Zij ontdekten dat de clitoris het centrum is van elk vrouwelijk seksueel genot.
Het duurde eeuwen
In de jaren ’90 begonnen wetenschappers MRI te gebruiken. De Australische urologe Helen O’Connell bekeek op deze manier het microscopische zenuwstelsel van de clitoris. Helen publiceerde haar bevindingen in 1998, maar het was pas in 2009 dat de Franse wetenschappers Odile Buisson & Pièrre Foldes de eerste driedimensionale echografie van een gestimuleerde clitoris presenteerden.
We beginnen allemaal als meisje
Jawel, u leest het goed: ieder mensenkind begint als meisje. En we worden ook allemaal uit een vrouw geboren. Rond de 6e week in de zwangerschap brengt het SRY-gen daar verandering in. Bij een mannelijke foetus zet dit zich vast op het Y-chromosoom en produceert het een eiwit dat ervoor zorgt dat de geslachtsklieren zich ontwikkelen tot testikels. Die maken op hun beurt testosteron aan, waarna het uitwendige geslachtsorgaan uitgroeit tot een penis met zwellichamen. Bij de vrouw blijven de zwellichamen grotendeels binnen het lichaam, maar ze hebben dezelfde spier- en zenuwstructuren.
Fallocentrisme
Behalve het feit dat vagina en clitoris veel meer ligt opgeborgen in het lichaam dan de penis en testikels bij de man, is er nog een andere reden dat de wetenschap over de vrouwelijkheid zo achterligt. Seksualiteit stond tot aan de jaren ’60 voor mannelijke seksualiteit. Zijn genot en vruchtbaarheid stonden voorop. Of een vrouw het ook fijn vindt of dat zij er van klaarkomt, was immers van ondergeschikt belang, zowel binnen de relatie als voor het eventuele nageslacht. Dit verschijnsel heet fallocentrisme.
Van onzichtbaar naar zichtbaar
“Als mannen een clitoris zouden hebben gehad, zouden er al tientallen wetenschappelijke onderzoeken naar zijn gedaan”, aldus seksuologe Alexandra Hubin & journaliste Caroline Michel die samen ‘Het clitorisboek’ schreven. Elke millimeter zou in kaart zijn gebracht, we zouden precies weten hoe de clitoris werkt en hoe we haar misschien gevoeliger zouden kunnen krijgen. Onze mailbox zou uitpuilen van de berichten met technieken om haar te vergroten. En bij een clitoris die geen sjoege geeft, zouden we exact weten hoe haar weer terug in vorm te krijgen. Mede door de invloed van dit mangerichte denken, vinden veel vrouwen hun geslachtsdeel, hun foef, poes, vagina, punani (of hoe je het maar graag noemt) maar een vies iets. Ons vrouwen wordt middels reclames geleerd dat we een naar bloemetjes geurend kruis moeten hebben, gladgeschoren als marmer en met liefst zo klein mogelijke schaamlippen en zo plat mogelijke venusheuvel. De pornopoes die door de plastisch chirurg wordt aangemeten, is aan de buitenkant een nagenoeg onzichtbaar spleetje, waar niks uitsteekt en niks persoonlijks meer bezit.
Hello Klitty!
Sinds vorig jaar is er voor het eerst in de geschiedenis een correcte afbeelding van de clitoris in Nederlandse lesboeken. En dat hebben we te danken aan Lineke Pijnappels, die als eindredacteur werkt bij uitgeverij Malmberg, en onder andere het schoolboek ‘Biologie voor Jou’ onder handen nam. “Het voelt dubbel dat dit anno 2019 nog moest gebeuren”, vertelt Lineke bij Vice.com. “Ik ben blij dat ik deze kans kreeg, maar dat ik 45 moest worden om in de krant te lezen hoe mijn eigen voortplantingsorgaan in elkaar zit, is toch wel absurd.”
Plaatjes van penissen zijn er genoeg, naar vulva’s is het zoeken
Dit ondervond ook de Zwitserse bioloog Daniel Haag-Wackernagel, wanneer hij een onderzoek naar het vrouwelijk lustorgaan start. Voor een voordracht over geslachtsorganen bij chimpansees doorzocht hij de anatomieboeken op afbeeldingen ervan voor de vergelijking van die van mensen. Mannelijke geslachtsorganen van chimpansees en mensen vindt hij zonder problemen. Maar de speurtocht naar afbeeldingen van de vrouwelijke verloopt moeizaam. Pas in de bibliotheek van het anatomisch instituut in Bazel stuit hij op correcte, gedetailleerde afbeeldingen: het eerdergenoemde werk van Kobelt uit 1844.
Driedimensionale clitoris
Sindsdien heeft Dr. Daniel Haag-Wackernagel afbeeldingen en modellen van de clitoris verzameld; in zijn boekenkast staan ze tussen dikke anatomieboeken. Intussen heeft hij, nu hij met emeritaat is, op basis daarvan een 3D-model ontwikkeld dat alle voor de vrouwelijke lust verantwoordelijke structuren laat zien. Voor een interview in Süddeutsche Zeitung haalt de bioloog een model uit zijn boekenkast. Daarop zijn kleine gouden puntjes getekend: dit zijn nog nauwelijks onderzochte kleine sensoren die in de huid van de clitoriseikel en -voorhuid, en ook in de kleine schaamlippen zitten. Bij vibratie of aanraking geven ze lustsignalen door aan de hersenen. De lijst van structuren in de genitale zone van de vrouw waarover opvallend weinig bekend is, laat zich waarschijnlijk moeiteloos uitbreiden. Vaak in verband met een maatschappelijk debat, zoals bijvoorbeeld over het beroemde G-plekje, aldus volgens Dr. Haag-Wackernagel. Er kan dus nog van alles ontdekt worden over de vulva, terwijl over de penis alles wel zo’n beetje ontdekt en besproken is.
Vrouwen krijgen ook een stijve
Opwinding komt bij zowel vrouwen als mannen tot stand door een combinatie van verschillende factoren, zoals geur, geluiden, visuele prikkels en huidcontact. Alle zintuigen doen mee in het opwindingsproces. Een stijve clitoris is net als een penis in erectie het resultaat van opwinding, en beiden zijn nodig om optimale omstandigheden te creëren voor de menselijke voortplanting. Want zowel het mannelijke als het vrouwelijke orgasme geven een ‘plezierboost’ aan het lijf en stimuleren een geslaagde ontmoeting tussen eitje en zaadje.
Orgasmekloof en Clitkunde
Naast de anatomische kenniskloof tussen mannen en vrouwen is er sprake van een orgasmekloof. 66% van de heterovrouwen komt klaar tijdens de seks, tegenover een 95% van de mannelijke partners. (Kinsey Institute) Wat is daarvan de oorzaak? Volgens professor Ellen Laan, hoogleraar seksuele gezondheid, ligt het aan onkunde en hardnekkige mythes. De vagina is een geboortekanaal en geen seksueel orgaan. Er is volgens haar vanuit medisch oogpunt volop aandacht voor de gezondheid van de vagina, maar te weinig aandacht voor het seksuele genot van vrouwen. “We moeten allemaal clitkundig worden”, aldus professor Laan in VLAM Magazine van deze maand.
Assertiever
En dan is er nog het geestelijke aspect. Ellen Laan: “Vrouwen letten vooral op het plezier van hun partner, ook tijdens one-night stands. Ze mogen veel assertiever zijn en zich richten op hun eigen plezier. Het is niet waar dat vrouwen minder van orgasmes zijn en meer van intimiteit. Veel vrouwen faken een orgasme. Ze mogen zeggen wat ze willen, zoals ‘wat je nu doet, windt mij niet op. Laten we wat anders doen.’” Een gebrek aan zin in seks hebben, is een groot probleem onder vrouwen. “Dit komt niet omdat mannen meer testosteron hebben en dus anders zijn, maar omdat vrouwen er minder plezier in hebben. Mannen en vrouwen zijn vooral gelijk en bijna niet verschillend. We zijn in de maatschappij te gericht op de verschillen, ook op het gebied van seks. Daar mag echt verandering in komen.”
Beeld: Clitoris in 3D, Marie Docher, Public domain via Wikimedia Commons.
