Onderzoek uit 2014 liet zien dat in Nederland 45% van de vrouwen op enig moment in haar leven slachtoffer is van fysiek en/of seksueel mishandeling. Wereldwijd krijgt 1 op de 4 vrouwen te maken met geweld in de relationele sfeer, dat ook wel onder huiselijke geweld geschaard wordt. Maar dat klinkt veel te aardig voor iets dat een regelrecht misdrijf is.
Corona verhit gemoederen
“Geweld tegen vrouwen komt in elk land en in elke cultuur voor, en het schaadt miljoenen vrouwen en hun gezinnen. En het is nog verergerd tijdens de coronapandemie”, aldus Tedros Adhanom Ghebreyesus, directeur-generaal van de WHO. Volgens de organisatie is het aantal een topje van een ijsberg, daar het in veel gevallen letterlijk achter de voordeur blijft, vanwege het feit dat er geen melding en/of aangifte wordt gedaan. In extreme gevallen wordt het pas openbaar wanneer de vrouw in kwestie vermist, vermoord dan wel helemaal verdwenen is.
Homicide & Femicide
Terwijl de totale moord- en doodslagcijfers in Nederland al jaren dalen, is dit bij homicide (moord binnen het gezin) niet het geval. Vorig kalenderjaar werden 120 mensen in Nederland het slachtoffer. Opvallend voor 2020 is het het hoge aantal dodelijke slachtoffers van relationeel geweld, namelijk in 54 van de gevallen: dat is bijna de helft! Al met al is bij zeker driekwart van de vrouwen die door moord of doodslag om het leven komen de dader iemand uit de huiselijke kring; bij mannen is dat 13%. Vrouwen zijn dus ook daders maar geweld en moord op vrouwen (femicide) in de familiekring komen nog steeds vaker voor.
De cirkel doorbreken
Volgens de WHO moet er veel gebeuren om een einde aan het geweld tegen vrouwen te maken. “Het gaat om het verbeteren van kansen en zorg voor vrouwen en het bevorderen van gezonde en wederzijdse respectvolle relaties”, aldus Ghebreyesus. “Dat kunnen we alleen doen met diepgeworteld en duurzaam beleid door overheden, gemeenschappen en individuen.” Mensenrechten van de UN leggen verplichtingen op aan overheden om geweld tegen vrouwen te voorkomen, hen effectieve bescherming te bieden en om maatregelen te nemen als zich een geval van geweld heeft voorgedaan. Deze zijn vastgelegd in het Verdrag van de Raad van Europa inzake het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld (Verdrag van Istanbul), dat in Nederland sinds 2016 van kracht is.
Pressiemiddel in relatie
Volgens het CBS zijn de officiële oorzaken ‘huiselijke omstandigheden (zoals een echtelijke ruzie) en jaloezie’, maar het ligt gecompliceerder. Geweld vindt niet (alleen) plaats in een opwelling of als een situatie uit de hand loopt. Partnergeweld wordt vaak aangewend als pressiemiddel om de verhoudingen in een relatie te bepalen. Denk aan mannen die het niet kunnen verdragen dat zij geen controle hebben over het doen en laten van hun echtgenote, er niet mee kunnen omgaan zelf werkeloos te zijn en/of haar moet erkennen als kostwinner in het gezin. Tenslotte komt veel geweld en femicide voor uit het niet kunnen verkroppen dat zij een eind maakte aan de relatie.
Alle rangen en standen
Zoals uit bovenstaande cijfers blijkt komen dus ook financieel onafhankelijke vrouwen in harde aanraking met partnergeweld. De traditionele beeldvorming draagt bij aan schaamte onder deze voor het oog succesvolle vrouwen. Dat zij dit vaak ook niet melden aan hun naaste vriendinnen heeft te maken met angst voor de reactie ‘Maar dat overkomt jou toch niet!’ Atria-onderzoeker Suzanne Bouma bevestigt dit. “Bij slachtoffers van partnergeweld denken we al gauw aan vrouwen die in armoede leven of werkloos zijn. Zij hebben vaak geen alternatieve middelen en kloppen dan aan bij formele hulpinstanties zoals Veilig Thuis. Hierdoor is deze groep zichtbaarder dan de financieel onafhankelijke vrouwen die ook slachtoffer zijn van partnergeweld, maar zelf toegang hebben tot alternatieve middelen om de relatie te doorbreken.”
Haar salaris is hoger dan het zijne
Financiële onafhankelijkheid van vrouwen kan partnergeweld binnen relaties dus zelfs triggeren. “Er zijn verbanden aangetoond tussen betaald werk en het meemaken van partnergeweld”, legt Bouma uit bij nu.nl.“Als jij in een relatie zit waar de traditionele rolverdeling de norm is – de man als kostwinner en de vrouw thuis of die werkt voor ‘erbij’ – kan het schuren als hierin iets verandert. Als de vrouw plots meer gaat werken en/of meer gaat verdienen, kan de man namelijk het gevoel hebben van statusverlies. En dat kan weer een aanleiding zijn om geweld te gebruiken om die machtspositie terug te krijgen.”
Wake Up Call
Dr. Claudia García-Moreno leidt de afdeling van de WHO die zich bezighoudt met geweld tegen vrouwen; zij ziet de cijfers als een ‘wake-up call’ voor regeringen “Er moet wat gedaan worden aan het stigma rond dit onderwerp. Mensen die in de zorg en opvang werken moeten getraind worden om slachtoffers empathisch te benaderen. Op die manier kan genderongelijkheid tevens verminderen”, zegt zij in The Guardian. “Het moet zo zijn dat slachtoffers over hun ervaringen durven te gaan praten.”
Humeyra † Sarah † Bianca †
Het rapport van het Verwey-Jonker Instituut dat vorig jaar verscheen, naar aanleiding van de gewelddadige dood van de 3 jonge Rotterdamse vrouwen Humeyra, Sarah & Bianca, leidde tot nieuw onafhankelijk onderzoek naar de ketenaanpak van huiselijk geweld in de regio. Daarbij is het belangrijk om eerst bescherming en daarnaast gezinsgerichte hulp aan te bieden”, aldus Katinka Lünnemann, senior onderzoeker bij bovengenoemd instituut. Ook concludeert zij dat de systeemwereld van protocollen en regels vanuit de gemeente en instellingen te veel voorop staat en er te weinig vanuit de leefwereld van mensen wordt gedacht en gehandeld. Samen met de politie die tegenwoordig ook opleidt tot (buurt)regisseur huiselijk geweld & kindermishandeling, vormen dit lichtpuntjes in de Nederlandse preventie ten aanzien van o.a. partnergeweld.
Wat te doen?
In deze periode zijn we vaker thuis. Veel mensen maken zich zorgen en gezinsleden brengen meer tijd met elkaar door. In sommige situaties lopen de spanningen hoog op, waardoor huiselijk geweld kan toenemen. Maak je je zorgen om iemand? Kijk wat jij in zo’n situatie kunt doen. Ben je zelf slachtoffer?: in alle gevallen kun je via 0800-2000 terecht bij Veilig Thuis. Is het in jouw situatie lastig om te bellen dan kun je ook chatten met Veilig Thuis of bij de apotheek het codewoord ‘masker 19’ zeggen. Bel bij direct gevaar altijd 112 en verlaat zo nodig het huis. Dit mag ook als het thuis onveilig voelt, maar er geen direct gevaar is. Kijk of je bij iemand terecht kunt, bij voorkeur in de buurt. In deze gevallen is het tijdens de avondklok toegestaan om je huis te verlaten en krijg je geen boete.
Beeld: Piqsels
