Zangeres Rita Ora is een gepassioneerd strijder voor vrouwenrechten. Voor een coverstory in ‘Numero Berlin Magazine; vertelt de ‘Hot Right Now’-zangeres dat ze pal achter vrouwen staat met een zogemnaande ‘boss attitude’. “Wij vrouwen vechten elke dag: voor gelijke lonen, voor gelijk zeggenschap en om onze vrouwelijkheid te laten zien op een manier die onze kracht niet ondermijnt.”
Rita Ohra roert een belangrijk onderwerp aan. Krachtige leiders die op z’n tijd ook boos durven zijn, associeren we meestal met mannen. ‘He is a boss, she is bossy’. Boos zijn van vrouwen wordt door velen nog steeds niet op prijs gesteld. ‘Wat een feeks!’ zeggen mensen dan.
Een wereldberoemd voorbeeld. Tijdens de finale van de US Open van 2018, een van de grote tennistoernooien, ondervond Serena Williams aan den lijve dat vrouwen die hun boosheid laten zien op een andere manier bejegend worden dan mannen die hetzelfde doen. Ze noemde de scheidsrechter een dief, omdat hij in haar ogen onterecht een punt van haar afpakte. Dat kwam haar op een van de hoogste boetes in de tennisgeschiedenis te staan. En dat terwijl er bosjes mannelijke tennissers zijn die soortgelijke, wat zeg ik: ergere en beledigender dingen tegen een scheidsrechter zeiden, zonder daarvoor te hoeven boeten. Boze vrouwen zijn namelijk eng, zelfs medevrouwen hebben er moeite mee. Het punt is dat we een heel beperkte visie hebben op boosheid.
In onze cultuurgeschiedenis wordt woede stereotypisch aan mannen toegeschreven. Vrouwen uiten zich middels tranen. Van verdriet zo wordt gedacht. Dat dit vaak tranen zijn van lang ingeslikte boosheid, wordt vaak vergeten. Toen de Amerikaanse Soraya Chemaly 14 jaar oud was, was ze voor het eerst getuige van een vrouw die haar opgekropte woede de loop liet. Het was haar eigen moeder. Vanaf het balkon smeet die haar kostbare en zorgvuldig bewaarde bruiloftsservies stuk voor stuk als frisbees de lucht in, om ze kapot te horen vallen. Zodra ze doorhad dat haar dochter toekeek, liep ze kalm naar binnen en deed alsof er niets was gebeurd.
In de jaren daarna merkte Soraya Chemaly dat de meeste boze vrouwen op dezelfde manier met hun woede omgaan: ze kanaliseren het stilletjes, of helemaal niet. En het viel haar op dat hun woede vooral voortkomt uit frustratie over het onrecht dat hen is aangedaan en ze hebben er alle reden toe. Ze worden onderbetaald, tegengewerkt, gekleineerd, hebben het overgrote deel van de zorg voor huis, tuin en gezin en raken veelal overwerkt. Assertieve vrouwen worden weggezet als krengen, expressieve vrouwen als hysterisch. Heeft een vrouw een mening, dan kan ze die beter voor zich houden. En als een vrouw daadkracht toont, moet ze er vooral wel bij blijven glimlachen.
Bijna 40 jaar verder besloot Soraya Chemaly die haar eigen portie boosheid inmiddels ook had ervaren, zich te verdiepen in de vrouwenwoede. En in de kromme beeldvorming daaromtrent. Dat heeft geresulteerd in het boek ‘Rage becomes here. The power of women’s anger’ (In Nederlands vertaald tot:’Fonkelend van woede. De kracht van de boosheid van vrouwen’, een dikke pil waarin ze onrecht jegens vrouwen (seksuele intimidatie, ongelijkheid op de arbeidsmarkt, beeldvorming in de media) en de woede die dat doet ontvlammen, minutieus analyseert. Inmiddels is ze een veelgevraagd spreker en haar Ted Talk over dit onderwerp is één van de bestbekeken video’s van de afgelopen paar jaar.
En het helpt
Vrouwen zijn even vaak boos als mannen, maar er zijn grote verschillen in hoe zij daarmee omgaan en hoe anderen erop reageren. Veel vrouwen onderdrukken hun boosheid, omdat ze ervaren hebben dat er slecht op wordt gereageerd of omdat ze dit als jong meisjes al hebben leren inhouden. Met grote nadelige psychische en fysieke gevolgen van dien. Maar, stelt Soraya: boosheid is een krachtig middel tot verandering. Elke feministe kan er dus wel een portie van gebruiken. Ze analyseert thema’s als eigenwaarde, pijn, zorg, angst, stilte, ontkenning, gender en diversiteit en legt uit waarom het bevrijdend is woede als kracht te onderkennen en ernaar te handelen. Geen enkele revolutie gaat zonder slag of stoot, laat staan feminisme: dat gaat immers de helft van de wereldbevolking aan.
Dubbele standaard
Maaike Meijer, emeritus hoogleraar genderstudies aan de Universiteit van Maastricht legt bij RTL Nieuws uit dat er qua boosheid met 2 maten gemeten wordt. “Bij mannen wordt woede betrokken op de zaak waar hij het over heeft, bij vrouwen wordt het teruggespeeld naar haar als persoon. Wat denk je wel? Wat is er met je aan de hand? Dat kun je niet doen!” Als je als vrouw echt boos wordt, moet je volgens Meijer op je tellen passen. “Voor je het weet ontstaat er een beeldvorming over jou waar je nooit meer van afkomt. Zeker in werksituaties moet je proberen niet te emotioneel te worden. Mannen komen daar wel gewoon mee weg.”
Boze vrouw is bedreigend
Boosheid bedreigt de vermeende superioriteit volgens Maaike Meijer. “Boze vrouwen kijken niet tegen hen op en halen hen uit hun comfortzone. Mannen krijgen op dat moment niet het respect waar ze in feite afhankelijk van zijn.” Vrouwen hebben geen recht op boosheid, is volgens haar de gedachte. “Mannelijke boosheid wordt veel meer aanvaard en geaccepteerd als iets wat nodig is en terecht is.” Ze wijst op de niet bepaald vleiende woorden waarmee een boze vrouw dikwijls wordt aangeduid in het Nederlands: viswijf, haaibaai, kenau, feeks. “Vrouwen die boos worden, zijn geen populaire figuren”, constateert ze. Is het erg dat de boze vrouw zo in het verdomhoekje zit? Meijer vindt van wel. “Het is oneerlijk en ongelijk.”
Van elkaar leren
Omdat mannen hun woede meestal gewoon uiten hebben ze ook minder de neiging om in elkaars elkaars psyche te graven bij onenigheid. Als ze een conflict hebben dan spreken ze het uit en drinken daarna een biertje en slaan elkaar op de schouder. Omdat de boosheid niet opgekropt en opgestapeld zit in hun systeem.
Boze vrouwen wordt vaak een slachtoffermentaliteit verweten, door zowel mannen als medevrouwen. Omdat er bij vrouwen meer naar de vorm wordt gekeken dan naar de inhoud. En om dan niet op die inhoud te hoeven ingaan, wordt er wel op de vorm in gegaan. Hysterisch wordt ze ook vaak genoemd: een boze vrouw. In vroeger tijden werd bij vrouwen vaak woedend waren zelfs de baarmoeder weggehaald. Tot vandaag de dag heet deze ingreep niet voor niets ‘hysterectomie’. Terwijl boosheid nu juist de kracht heeft om de ander uit je systeem te krijgen. De emotie is ons gegeven om onze integriteit te beschermen en ervoor te zorgen dat eigen grenzen niet overschreden worden. Jij hoeft namelijk niet alles te pikken, dames: kijk maar naar de mannen. Het is niet nodig om altijd lief te zijn of vriendelijk te blijven lachen terwijl een ander zwaar over jouw grenzen gaat. Je bent het waard om jezelf te beschermen met jouw eigen boosheid. En tegen de verbaasde of beledigde omstanders kun je zeggen: ‘wen d’r maar aan!’
Beter voor iedereen
Tijd voor verandering dus. De wereldwijde opkomst van de #MeToo-beweging, maar ook de fictieve vrouwelijke woede in de hitserie ‘Killing Eve’: boze vrouwen worden langzaam aan zichtbaarder. Het heeft lang geduurd: maar daarmee wordt de vrouwelijke woede eindelijk gekend. Gooi het er maar uit, daar word je pas ‘zen’ van.
