Ruim 50 vrouwen uit het Afrikaanse Congo hebben hulpverleners van de WHO en andere ngo’s aangeklaagd wegens seksuele uitbuiting en misbruik tijdens de ebolacrisis tussen 2018 en zomer 2020. Veel chauffeurs van hulporganisaties en lokale ngo-medewerkers bevestigen de beschuldigingen. De vrouwen spreken van oneerbare voorstellen, seks in ruil voor een baan of het dreigement ontslagen te worden indien ze weigeren. Daarbij: ze kregen contracten van korte duur en verdienden 50 tot 100 dollar per maand, het dubbele van een gemiddeld Congolees loon. De veelheid aan gelijksoortige getuigenissen toont aan dat deze misselijkmakende praktijken wijdverspreid zijn. Het gaat niet om vrouwen in een bepaalde functie: de slachtoffers werkten als kok, schoonmaker of waren mede-hulpverleners.
Seks in ruil voor hulp
Het is niet voor het eerst dat #MeToo-taferelen bij internationale hulpverleners aan het licht komen. Oxfam raakte in opspraak vanwege seksfeesten met mogelijk minderjarige prostituees in Haïti, na de verwoestende aardbeving in 2010. Bij Artsen zonder Grenzen waren in 2017 wereldwijd 24 gevallen van misbruik of ander seksueel wangedrag. Het ging volgens de hulporganisatie daarbij uitsluitend om ongewenst seksueel gedrag tussen medewerkers onderling.
De jungle van Calais
Seks in ruil voor hulp was ook schering en inslag in het vluchtelingenkamp in Calais dat tot en met 2016 in gebruik was. De zaak kwam aan het licht na een felle discussie tussen vrijwilligers op de Facebookpagina ‘Calais People to People Solidarity’, die meer dan 36.000 gebruikers had. Het gesprek werd na enkele uren verwijderd uit angst dat het zou uitlekken in de media, maar ‘The Independent’ kon eerst nog een screenshot maken. Een van de hulpverleners stelde in de online-discussie dat hij wist van minderjarige jongens die seks hadden met vrijwilligers en van mannelijke vrijwilligers die gebruikmaakten van de diensten van prostituees in het kamp. De hulpverleners waren verdeeld: aan de ene kant is er een groep die van mening is dat seksuele relaties met vluchtelingen normaal zijn en aan de andere zij die vinden dat het gaat om een grove schending van de gedragscodes. Een van die laatsten noemde de seksuele relaties ronduit schadelijk voor de vluchtelingen.”Zij zitten in een totaal ongelijke machtspositie en zijn volledig afhankelijk van de hulp van de vrijwilligers. Dat staat gelijk aan seksueel misbruik”, verwijzende naar de gedragsregels van de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR, die dergelijke ongelijke relaties streng afkeurt. Maar ‘de jungle van Calais’ was feitelijk illegaal. Dat betekent dat er geen officiële instantie verantwoordelijk was en dat er dus ook geen controle werd gedaan op wie zich aanmeldden als vrijwilligers.
Trouwen voor voedsel
Ook in de oorlog in Syrië waren er wantoestanden. Lokale medewerkers van de VN en internationale hulporganisaties hebben vrouwen daar seksueel uitgebuit in ruil voor hulp. Het ging om mannen die namens internationale organisaties hulpgoederen aanleverden. In een VN- rapport uit 2018 werden voorbeelden genoemd van Syrische vrouwen en meisjes die zelfs korte tijd met hulpverleners moesten trouwen om voedsel te ontvangen in ruil voor seks. Ook voor allerlei andere zaken, zoals een lift met de auto, moesten seksuele handelingen worden verricht. De hulpverleners die het misbruik bij de BBC aankaartten, zeggen dat het zo wijdverspreid was dat veel Syrische vrouwen weigerden naar centra te gaan voor noodhulp, uit vrees dat ze met hun lichaam moesten betalen.
Schaamte
En nus dus Congo. De vreselijke ervaringen van de vrouwen daar zijn opgetekend in een grondig gedocumenteerd onderzoek van persbureau Reuters en nieuwsorganisatie The New Humanitarian. “Ik ken niemand die in het hulpteam werkte die het niet heeft meegemaakt”, aldus een 44-jarige vrouw die een baan aangeboden kreeg in ruil voor seks met een man die voor de WHO zou werken in de hoofdstad Beni. Voorts meldden de vrouwen dat de ‘hulpverleners’ seks zonder condoom eisten (terwijl er veel hiv heerst in de regio) en minstens twee van hen zouden zwanger zijn geraakt. Medewerkers van de hulporganisaties en de Verenigde Naties bevestigen de verhalen. Alle slachtoffers getuigden anoniem uit angst voor represailles. Dat en tevens de schaamte waren de redenen waarom ze niet eerder aan de bel trokken.
Gevolgen
De nu beschuldigde mannen komen uit België, Burkina Faso, Canada, Frankrijk, Ivoorkust en Guinee. Secretaris-generaal Antonio Guterres van de Verenigde Naties, waar de WHO deel van uitmaakt, vraagt om een volledig onderzoek. De WHO meldt op zijn beurt dat het daar inmiddels mee gestart is en benadrukt dat er een nultolerantiebeleid geldt als het aankomt op seksuele uitbuiting en misbruik. “Het is verwerpelijk om mensen die we helpen op zo’n manier te verraden”, laten ze weten. “Iedereen die als betrokkene wordt aangeduid, zal ter verantwoording geroepen worden en worden geconfronteerd met ernstige gevolgen, waaronder ontslag.”
Hieronder 2 filmpjes met nagespeelde getuigenissen van de door hulpverleners misbruikte vrouwen….
Beeld: UN Photo/Rick Bajornas
