Van alle soorten mensen die hebben bestaan, zijn wij, als Homo sapiëns als enige overgebleven. En hoewel we de term racisme hanteren, is er feitelijk maar één mensenras op aarde. En net als bij labradors kunnen onze nakomelingen variëren van ‘koffie verkeerd’ tot ‘dubbel espresso’.
De vooruitzichten waren 300.000 jaar geleden gunstig voor de neanderthalers, die beter tegen de kou konden en zich over een groot deel van Eurazië hadden verspreid. Ook zag het er goed uit voor Homo erectus, die het voor de wind ging in Zuidoost-Azië. Daarentegen waren onze directe voorouders nieuwkomers, die zich pas 200.000 jaar later met succes buiten Afrika vestigden. Hoe dan?
Omdat onze zwak lijkende kant, namelijk een grote mate van afhankelijkheid van anderen, compassie en empathie, ons deden overleven. Niet ‘het recht van de sterkste’, maar ‘het recht van de aardigste’: zo noemt de laatste wetenschap dat. Onze gezichten zijn met ons gedrag mee geëvolueerd. Een internationaal team onderzoekers van o.a. de York-university stelt dat behalve onze verbale communicatie (de taal dus) ook non-verbale communicatie een rol heeft gespeeld in de vorming van de gezichten van nu. Een platter geworden gezicht (vergelijk ons profiel maar eens met die van een chimpansee) ontstond door toename van verschillende gezichtsuitdrukkingen. Dat deze sociale vaardigheden bij de overgang van leven in bos naar leven op de vlakte nog belangrijker werden, zal daar waarschijnlijk ook aan meegewerkt hebben. Daarover buigen paleontologen zich nog verder.
Vandaar dan toch het racisme dat ik aan het begin van dit artikel noemde? Dat heeft dan weer te maken met het stammensysteem. Mensen uit dezelfde groep leken op elkaar. Iemand met totaal ander haar, een andere huidskleur of een ander postuur, betekende “Pas op, indringers, gevaar!”
Fast Forward naar 2023. Het gezicht is nog nooit zo massaal gebruikt als uitdrukking van een identiteit als nu. Er werd ook nog nimmer zo aan gesleuteld als nu. Ja er zijn volksstammen geweest die oren uitrekten, voeten inbonden, tattoo’s aanbrachten en andere versieringen, maar het gezicht is in de westerse wereld momenteel een ware obsessie. Merlijn Schoonenboom schrijft erover in zijn nieuwe boek ‘Het gezicht: Een cultuurgeschiedenis van sluier tot selfie’. In De Groene Amsterdammer stond reeds een voorpublicatie door de auteur.
Nooit eerder werd de mens met zoveel afbeeldingen van het eigen gezicht geconfronteerd. Selfies, fotootje hier, zoom-gesprekje daar. Als gevolg is in korte tijd een compleet nieuwe ‘gezichtencultuur’ ontstaan om dat gezicht het best tot z’n recht te laten komen. Er zijn speciale gezichtsexpressies ontstaan die op het beeldscherm een bepaalde boodschap het snelst kunnen overbrengen; dankzij digitale schoonheidsfilters kan het gezicht in een mum een metamorfose ondergaan. TikTok heeft het ‘bold glamour’-filter dat binnen een seconde alle oneffenheden in je gezicht gladstrijkt en die voorziet van perfecte digitale make-up. En er zijn filters waarmee je je tanden parelwit maakt of je haar in de gewenste kleur ‘verft’.
Het gezicht is als gevolg van deze beeldcultuur ook steeds belangrijker geworden om de ánder te identificeren. We leren hen letterlijk steeds vaker via het gezicht kennen. Via videobellen, Facebook, Instagram of LinkedIn bepalen we onze voorkeuren eerst via een klein fotootje van het gezicht, vaak afgesneden van de rest van het lichaam; op dating-apps als Tinder en Bumble is het gezicht de eerste ingang voor de liefde, niet biografische informatie, laat staan geur of gedrag. Maar dat alles heeft niet geleid tot meer variatie. De strenge schoonheidseisen, aan zowel mannen als vrouwen, maken e.e.a. tegelijk ook eenvormiger. De 20’ers en 30’ers van nu hebben dankzij de orthodontist allemaal gave rijen tanden, de make up (gelukkig tegenwoordig in alle huidskleuren goed verkrijgbaar) maakt, mits goed opgebracht, het gezicht egaal. Geen oneffenheid, de ’tache de beauté’ is iets van de vorige eeuw en rimpels gaan we te lijf met smeersels en als dat nog niet het gewenste resultaat geeft, kun je een paar maal per jaar aanbellen bij de botoxkliniek.
In feite komt dat neer op een aantal spieren in het gezicht te verlammen. Wat voor mij als coach een probleem is omdat het lezen van mimiek tijdens de coaching een belangrijke bron van informatie is. Mimiek en non-verbaal gedrag liegen niet. Maar de botox-behandeling maakt niet alleen onze gezichtsexpressie moeilijker (datgene waar we dus door overleefden), maar het tast ook de perceptie van emoties van anderen aan. Zo blijkt uit Italiaans onderzoek, waarover is gepubliceerd in Journal of Psychiatric Research. Het negatieve effect van een ‘platsgespoten bekkie’ is het duidelijkste wanneer de gezichtsuitdrukkingen subtiel zijn. Aan de andere kant was het effect van de verlamming heel sterk wanneer het ging om dubbelzinnige prikkels die moeilijk op te pikken zijn. Erg onhandig als je een TV carrière ambieert. Gelukkig zijn er ook alternatieven zonder botox , fillers en snijden, waardoor je er beter uit gaat zien, maar niet rimpelloos wordt.
Als we de gezichtsuitdrukking en emoties van anderen proberen te interpreteren, doen we dat deels door die emoties na te bootsen. Spiegelen noemen we dat. Stel: je bent in gesprek met iemand en de ander lacht, dan ben je sterk geneigd mee te lachen om verbinding te krijgen en om zijn of haar emoties te begrijpen. Botox maakt dus het spiegelen van de mimiek van gespreksgenoten lastiger. En dat is iets wat mensen die overwegen een behandeling te ondergaan in het achterhoofd moeten houden.
Tot slot nog een paar weetjes:
* De goedkoopste facelift is een glimlach.
* Een glimlach werkt naar je binnenwereld en naar de buitenwereld.Jouw glimlach slaat over op de ander. Het is heel moeilijk om boos te blijven kijken als de ander een vriendelijke glimlach op z’n gezicht heeft.
* Zonder wenkbrauwen ben je moeilijk herkenbaar
* Een tevreden mond is een mond waarbij de mondhoeken iets omhoog staan. Heb je dit niet van jezelf dan kun je wel je mondhoeken omhoogtrekken. Mensen gaan liever om met positieve mensen. Doet het ook goed op Linkedin foto’s.
* Een kleine neus komt lief over.
In mijn volgende nieuwsbrief, geef ik je tips & tricks om je mimiek zo natuurlijk en effectief mogelijk in te zetten. En andere zaken over het echte gezicht, het mooie gezicht en het gezicht in de ogen van de ander. Tot dan!
Quote die ik nog graag met je deel: “Alle mensen glimlachen in dezelfde taal”
Stuur dit artikel gerust door als je er iemand een plezier mee kunt doen.
Groet! Zabeth
