In maart van dit jaar zwichtte de Staphorster dorpskerk nog voor kritiek. Ze kwamen in de eerste week van de lockdown terug op hun besluit om 600 mensen toe te laten bij de zondagsdiensten. De kerk liet er uiteindelijk maximaal 100 toe. Andere mensen werd verzocht vanuit huis mee te luisteren.
Afgelopen zondag werden die 600 gelovigen in 3 diensten na elkaar wél toegelaten. Deining op sociale media en fysieke deining in de pittoreske straatjes met enorme kerken van Staphorst. Het Overijsselse dorp heeft als boegbeeld van de zwaar gereformeerde cultuur in Nederland sowieso al last van toeristen die op ‘de dag des Heeren’ naar ‘de zwarte kousen’ komen kijken, maar nu had ook het journaille zich nog eens aangesloten. Veel mensen weten niet van de hoed en de rand (om maar eens een toepasselijk gezegde te gebruiken) waar het gaat over de ontelbare stromingen en smaken binnen het gereformeerde landschap, waartoe ook de Hersteld Hervormde Kerk behoort. Dat ‘hersteld’ slaat op het feit dat zij niet mee wilden in de fusie van de Protestantse Kerken Nederland (PKN) van 2004.
Puberen op de Bible Belt
Ik heb (als tiener uit een vrijzinnig nest in de biblebelt) veel kunnen verkeren in bevindelijk christelijke kringen. Dit zonder mondkapjes in een volle kerk gaan zitten, hoort bij het idee van ‘de mens wikt, God beschikt’. Als gevolg daarvan weigerden deze gristenen (dit is niet onaardig bedoeld, maar ‘de zwaren’ voerden die ‘G’ in, in plaats van de ‘CH’ om zich van andere christenen te onderscheiden) zaken die door mensenhanden waren georganiseerd.
Uitverkoren of eeuwig zondaar
Zo verzekerden zij zich niet, lieten ook de AOW aan zich voorbij gaan (want verzekering) en lieten zichzelf en hun riante nageslacht ook niet vaccineren. Laat staan dat je voorbehoedsmiddelen gebruikt. Want alles wat je doet uit voorzorg is in feite in de weg van God gaan staan. God bepaalt of je ziek wordt of niet, wanneer je doodgaat, hoeveel kinderen je krijgt enz en niet jij als nederige zondaar. Daarbij: slechts de uitverkorenen gaan daarna naar de hemel.
Gevulde kerken
Het is een soort van gedachtenkronkel die alleen door orthodoxe gelovigen gehanteerd wordt, om zo het ‘vrije wereldse denken’ de kop in te drukken. Mij persoonlijk verbaasde het vroeger dat alle kerken leger werden, behalve deze op gereformeerde grondslag (overigens de evangelische gemeenten ook, maar dat is weer een heel ander kaliber). Gelovigen binnen de gg (spreek uit GeeGee) krijgen sowieso meer kinderen en van het nageslacht blijft ook een veel groter deel binnen de kerk dan bij andere gezindten het geval is. Inmiddels heb ik veel van deze mensen geïnterviewd en/of gesproken en ben er zodoende achter gekomen dat angst regeert.
Van kaft tot kaft
Dat laatste lijkt een paradox bij niet enten van je kinderen en het niet dragen van mondkapjes (in een volle kerk met zwaar nat geregende, zingende en hijgende kerkgangers zweven de aerosolen in het rond), maar het is de angst dat wanneer je werelds doet, dat je dan per definitie naar de hel gaat. Daar kun je om lachen, maar bij mensen die zo opgevoed, doordesemd en geïndoctrineerd zijn, krijg je dat er maar moeilijk uit. Zij beroepen zich op het feit dat ze De Bijbel ‘van kaft tot kaft’ als de volle waarheid zien. Ik weet soms zelf niet of ik ergernis of medelijden de bovenhand moet laten hebben bij dergelijke berichten. Sociaal is het in elk geval niet.
Het oordeel
Maandag gaven de kerkgangers van Staphorst tekst en uitleg: “Angst regeert niet, God regeert.” Dat klopt volgens mij dus niet. Ze zouden eigenlijk moeten zeggen dat de angst voor sancties in het hiernamaals groter is dan die voor Het Virus in dit aardse leven. Desgevraagd laat minister Grapperhaus weten: “Ik mag niet in de kerk de politie gaan laten handhaven. Dat is echt flagrant in strijd met de grondwet. Dus ik moet het hebben van bereidheid, vrijwilligheid en opofferingsgezindheid.”
Wel anderhalve meter
Wat in veel media niet genoemd wordt is dat de Hersteld Hervormde Kerk in Staphorst plek biedt aan zo’n 2000 gelovigen en dat de 600 aanwezigen van afgelopen zondag dus wel per gezin anderhalve meter afstand bewaarde. Journalist Wilbert Bijzitter die voor De Telegraaf in Staphorst filmde, zegt: “De kerk had een enorm podium voor de poort staan, maar de deuren gingen nog harder dicht dan anders. Wat een kans om journalisten mee de kerk in te nemen en te laten zien hoe het ging. Dan was het beeld heel anders geweest, want ik geloof echt dat het in deze kerk veel beter ging dan in mijn plaatselijke supermarkt. Als je de deuren dichthoudt, blijft de mythe in stand.”
Samen zingen is wel een dingetje
Maar toch blijft zeker de psalmen-samenzang wel zorgelijk. In Leiden werd eind september de helft van het koor Populus Unus in Cantione besmet. Ondanks dat ze tijdens hun repetitie 2 ramen en 3 deuren open hadden gezet, op afstand van elkaar zaten in een ruime, hoge zaal en ook in de pauze afstand hielden. Behalve 9 koorleden testten ook 3 van hun partners positief. Ook bij een koor in Heerde ging het mis. Een negatief zangadvies is er niet. Nu denken koren zelf na over mogelijke maatregelen.
De goden verzoeken?
Maandagavond zat de Nederlandse voorman der gereformeerde gezindte bij Op1. Tot voor kort dacht ik dat ik dat Kees van der Staaij ‘het beste’ was dat de SGP tot nu toe is overkomen. Nu zakte hij door het ijs. Kijkende naar deze discussie, concludeer ik als eerste ‘hij (s)preekt voor zijn eigen achterban’, waarvan nog zeker de helft TV-loos is. Vervolgens denk ik: wat is er mis met een digitale kerkdienst? Dan ga je gewoon met je hele gezin voor het scherm zitten, lezen, bidden, psalmen zingen etcetera. En dan vervolgens is mijn gedachte: hoe sterk zou Kees van der Staaij zich maken (als mens, als politicus en als rolmodel voor ‘de bevindelijken’) wanneer hij juist vermanend zou optreden? Dat hij zijn achterban zou oproepen ‘dat offer’ (??!!) te brengen door géén fysieke samenkomsten te organiseren.
Twitterriool, Facebookbagger, Blackmail
Net zo triest als de Staphorster kerkgangers en Kees van der Staaij zijn de reaguurders. Half Nederland is BOA geworden. De kerkenraad van de Hersteld Hervormde Kerk in Staphorst ontving tientallen krenkende mails en telefoontjes, waaronder meerdere doodsbedreigingen. “Goede uitvaart gewenst”, was nog de minste volgens een woordvoerder ter plekke. En uiteraard zitten daar heel wat mensen bij die hun persoonlijke frustratie met welke kerk dan ook graag even in (domme) daden omzetten. Met het van gelovigen karikaturen maken en neer te zetten als ‘gristengekkies’ maak je de verwijdering alleen maar groter.
Hee Kees, kom op zeg
Hoe dan ook: die vrijheid van godsdienst is een groot goed, zeg ik altijd. Maar daar voeg ik wel altijd aan toe: mits die andere hard bevochten vrijheden niet aantast. Denk aan artikel 1 van onze grondwet: behalve discriminatie wegens godsdienst of levensovertuiging is ook discriminatie op basis van politieke gezindheid, ras, gender (geen vrouwen op de kansels van de Bible Belt-kerken) of op welke grond dan ook niet toegestaan. Daarom praat ik nu even als een spindoctor tegen Kees van der Staaij: help de kerken met een daadwerkelijk NEE in dit geval, maak jezelf toegankelijker voor alle Nederlanders en pak je verantwoordelijkheid als leider. Dat zou pas groots zijn Kees.
PS: dat zingen in bevindelijke kringen is bepaald geen vrolijke boel. Het zijn de beruchte psalmen op hele noten en er wordt heel wat afgekreund en -gesteund. O ja: en gekucht en gerocheld. Zie video hieronder. Zo krijgt de uitdrukking ‘Voor het zingen de kerk uit!’ anno 2020 zomaar een andere (namelijk letterlijke) betekenis.
