“Jouw vrijheid houdt op, wanneer de vrijheid van een ander in het geding is.” Zo leerde ik dat tijdens mijn liberale opvoeding. Nog nooit heb ik dit zo goed begrepen als nu in tijden van corona. Want tsja, er was weleens een discussie in mijn leven over herrie ‘s avonds laat door de puberjongens of een buurvrouw die vond dat ik hoognodig mijn boom moest snoeien omdat haar dak er helemaal groen van werd. Met de beroemde Nederlandse poldermentaliteit kwamen we er altijd wel uit. Maar nu, met ‘Het Virus’ is het toch wel even anders.
Veel mensen hebben nog niet besloten of ze zich gaan laten inenten als de vaccins beschikbaar komen. Van de 40.000 mensen die meedoen aan een groot onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen, het UMCG en Lifelines, zegt 41% JA en 11% NEE. ‘Misschien’ zegt 32% en de overige 16% vinkte het antwoord ‘weet ik nog niet’ aan.
DE HARDE NEE-ZEGGERS
Op sociale media worden niet alleen harde gevechten gevoerd tussen JA- en NEE-kampen, er wordt ook volop ontvriend en opnieuw geklit. Zo zijn er facebookgroepen van harde nee-stemmers met namen als ‘klokkenluiders voor de vrijheid’ en ‘Zeeland in opstand’. Deze types grijpen de crisis aan om hun theorieën over van alles en nog wat uit te rollen en vooral natuurlijk aandacht voor zichzelf op te eisen. Zogenaamde ‘moedige’ mannen en vrouwen posten beeldmateriaal, waarin zij laten zien hoe gemakkelijk je de supermarkt binnen komt zonder mondkapje. Anderen gaan demonstratief op een kluitje staan en doen ‘een groepshug’ om te laten zien dat ze zo lekker anarchistisch en niet-burgerlijk zijn. Schijt aan corona en aan de anderhalve meter samenleving! En via de huisarts is een briefje verkregen dat meldt dat je vanwege ‘gezondheidsredenen’ geen beschermend kapje voor je muil hoeft. Stoer? Helemaal niet! Je draagt een mond- / neusmasker helemaal niet voor jezelf, maar voor je omgeving. Zo leerde ik in 2009 toen ik in Azië was en er een grote Mexicaanse Griep-uitbraak was. Een aantal jaren daarvoor hadden ze daar ter plekke al ervaring gehad met SARS, ook een coronavirus.
SARS & COVID
En juist door laatstgenoemd virus is men vanaf het begin van dit millennium in de farmaceutische industrie behoorlijk gaan inzetten op vaccins tegen deze Covid-veroorzakende microben. Met als gevolg dat er met wat kleine wijzigingen inmiddels op meerdere plekken in de wereld een vaccin tegen Covid 19 is ontwikkeld. Die 19 slaat overigens op 2019, het jaar dat deze variant voor het eerst gedetecteerd werd.
IK WACHT WEL…
En al weken lees ik dus de verhalen van ‘virustwijfelaars’ en ‘virusontkenners’ (van die eerste groep zijn er overigens veel meer dan van die laatste groep) die roepen dat zij óf het vaccin niet gaan nemen, óf dat zij wel een tijdje wachten om te zien of het bij anderen geen ongewenste werkingen heeft. Dat laatste klinkt best heel redelijk, maar als je even doordenkt is het dat dus bepaald niet. Dat ‘ik wacht wel eerst even af’ begon mij steeds meer te ergeren. Bij vaccinaties gaat het immers niet alleen over jezelf, over je geliefde, je gezin etcetera. Het gaat niet om ik, jij, hij, zij, maar om WE. Afgelopen week schreef corporate antropoloog Danielle Braun over dit zogenaamde freeriders probleem.
FREERIDERS
We benaderen het feit of we ons wel of niet laten inenten op een typisch westerse, liberale manier. Zelfbeschikkingsrecht over het lichaam als grote waarde bovenaan de moraliteitspiramide. Een prachtig principe, waar we ons om duizenden redenen gelukkig mee kunnen prijzen, maar er zijn uitzonderingen. Nu in verband met gehoopte groepsimmuniteit is het wel degelijk een issue. In de sociale wetenschappen heet zoiets een freeriders-probleem: als een individu baat heeft bij het niét of wel meedoen aan een groepsgebeuren, terwijl voor het beste effect juist iedereen zo snel mogelijk moet aanhaken.
WEL DE LUSTEN, NIET DE LASTEN
Mensen die geen mondkapje dragen, hebben profijt van het feit dat anderen dit wel doen en zijn zelf een grotere virusverspreider dan mensen mét. Hetzelfde geldt voor die anderhalve meter en nog sterker als straks de eerste ‘prikrondes’ van start gaan in Nederland. Mensen die zich zo laat mogelijk laten vaccineren (‘eerst maar eens zien wat het bij anderen doet’) plukken wel de vruchten van het geen last hebben van eventuele bijwerkingen én van de reeds resistent geworden mensen om hen heen, maar het grote belang van de groep (namelijk die vaccinatiegraad van 95%) wordt door hun weiger- of twijfel-mentaliteit niet of pas laat bereikt. Het heet ‘freeriden’, omdat je gratis meelift op de acties die anderen wel en jij niet onderneemt. Solidair? Nee dus! Asociaal? Ja dus!
STOP VERGELIJKINGEN MET WO II
Nu al lees ik legio reacties van mensen op social media die bij voorbaat al kwaad zijn als de festivals die we dit jaar node hebben moeten missen in 2021 een vaccinatiepaspoort gaan vragen. Of de voetbalclub waar je altijd zo lekker boven op elkaar de wedstrijden volgde. Ik trek dit soort uitingen maar nauwelijks, maar het begint echt te koken bij me als sceptici, critici en/of virusontkenners aan het ‘godwinnen’ slaan. Het vaccinatiebewijs wordt door deze mensen al als ‘ausweis’ betiteld en ik heb tevens de namen Göring, Goebbels en nog erger gehoord, in één zin met de leden van ons (zelfgekozen) kabinet.
LAAT ANNE FRANK ERBUITEN SVP
Zo las ik dat het per 1 december jongstleden verplichte mondkapje in de openbare ruimte al ‘de nieuwe jodenster’ heet. En dat in quarantaine zitten al vergeleken wordt met het onderduiken in de Tweede Wereldoorlog en ik heb zelfs de naam Anne Frank in dit verband voorbij zien komen. Het is niet dat je het niet MAG zeggen, vind ik als liberaal. Maar tegelijkertijd vind ik het ook een enorm bagatelliseren van de oorlog en de holocaust, waar veel mensen onbeschrijflijk geleden hebben en waar zelfs nog tweede en derde generatie slachtoffers van zijn. Ik denk dan echt: ‘Houd je muil. Je weet niet waar je het over hebt!’ Er is immers nog elke dag eten op tafel, ik zie enorme kratten bier versleept worden uit de supermarkten en bijna iedereen heeft voldoende gas om de CV-ketel het huis te laten verwarmen en zat elektriciteit om de kerstverlichting te laten branden. Hoezo oorlog? Ja tegen het virus misschien.
EVEN FLINK ZIJN
De maatregelen die het OMT op hun persconferenties afkondigt, worden door de beleidsmakers en politici net zo min leuk gevonden als door ons ‘gewone burgers’. Het vergt stevig leiderschap om het freeriders-syndroom te verslaan, schrijft antropoloog Danielle Braun in eerdergenoemd artikel. In sommige samenlevingen, zoals in China, gaat dat makkelijker dan in ons polderland. Als je mee wilt doen met een groep, moet je je aan de spelregels houden. Dat is zo bij de tennisclub, op scholen en op kantoren. Dus ook binnen de BV Nederland. Als je je niet aan de voorschriften wilt conformeren, ga dan lekker naar een ander land. Dat roepen veel Nederlanders toch ook tegen bevolkingsgroepen die hen niet zo aanstaan. Dus zodra de vaccins arriveren: kom op stoere man, kom op stoere vrouw: even je mouw oprollen, een prikje en het is gebeurd. Op deze wijze zijn al heel veel dodelijke ziektes uit ons mooie Nederland verbannen.
VACCINS VOOR DE HELE WERELD
En als je echt iets wilt doen waarvan de wereld beter of eerlijker wordt: voer dan actie, teken petities, zamel geld in of ga vrijwilligerswerk verrichten om ervoor te zorgen dat ook de mensen en hun kinderen in minder rijke landen, waar ze vaak ‘hutje mutje’ leven, datzelfde vaccin ingespoten krijgen.
Beeld: Pikist
