Toen 4 vrouwelijke lijsttrekkers, meer dan ooit het geval was in Nederland, vorige maand aanschoven bij talkshow M, regende het op Twitter seksisme: ‘Als dit geen beffen wordt?’ ‘Begint met z en eindigt op eikwijven’. ‘Wat doen al die wijven tijdens etenstijd bij een talkshow? Moeten hun mannen niet eten?’
The Guardian, The New York Times, Amnesty International en andere internationale onderzoekers berichtten de afgelopen jaren keer op keer: politici krijgen veel online haat, maar vrouwen disproportioneel meer en opvallend vaker persoonlijker. In het Verenigd Koninkrijk stelden 18 parlementsleden zich om die reden niet opnieuw kandidaat bij de laatste verkiezingen. Maar ook in ons eigen ‘zo nuchtere liberale landje’ is 10% van alle tweets die vrouwelijke politici ontvangen haatdragend. Dit blijkt uit onderzoek van De Groene Amsterdammer in samenwerking met Utrecht Data School.
VAN VOOR NAAR ACHTER VAN LINKS NAAR RECHTS
Wat te denken van ‘Bij een volgende groepsverkrachting droppen we haar voor een werkbezoek’ of ‘Gewoon je middelvinger haar rectum in rossen.’ Zomaar twee voorbeelden van wat Groen Links-politica Kathalijne Buitenweg over zich heen kreeg. En dan is het bij haar niet eens zo erg, zegt ze daar zelf over. “Jonge vrouwen, vrouwen van kleur en politici die zich bezighouden met migratievraagstukken, worden het allerhardst aangevallen. En het seksisme komt zowel van rechts als van links.”
DE OUDE MANNEN
Historisch gezien was de patriarchale opbouw van de Nederlandse samenleving bepalend voor eerst geen en later minimale vertegenwoordiging van vrouwen in de politiek, ook al werd al in 1995 gesteld dat er voldoende gekwalificeerde vrouwen beschikbaar waren. Leiderschap werd intuïtief geassocieerd met mannelijkheid, waardoor er minder snel een vrouw werd gekozen. Het blijkt een taai proces om historisch gegroeide genderverhoudingen te doorbreken. De kiezers (ook vrouwen) en de beslissers neigen vanuit traditie eerder naar een man dan naar een vrouw, ook al is zij beter gekwalificeerd.
WE HEBBEN AL EEN VROUW
Vanaf eind 20ste eeuw werd de tweede persoon op de kieslijst in Nederland vaak een vrouw, maar andere vrouwen staan vaak veel lager op de lijst en werden daardoor niet gekozen. Inmiddels is bekend dat juist door die vakjes rood te maken, het aandeel vrouwen in de politiek groeit. Ook wordt nog steeds gesteld dat het voor veel mannen in de politiek geen prioriteit heeft om vrouwen een kans te geven. Mark Rutte maakte zichzelf onsterfelijk met zijn opmerking dat hij weinig vrouwelijke VVD-ministers had aangesteld, omdat hij ‘alleen kijkt naar kwaliteit’. Zijn vrouwonvriendelijkheid plaatst Rutte mijlenver af van VVD-oprichter Pieter Oud, benadrukt Alies Pegtel deze maand in OPZIJ. “Oud was als ware liberaal een uitgesproken feminist. Hij was lid van de Mannenbond voor Vrouwenkiesrecht, die vanaf 1908 streed voor het vrouwenkiesrecht onder het motto: ’Mannen van Nederland, opent de oogen’. In Ouds voetsporen noemt documentairemaker Sinan Can zichzelf ook een feminist.”
MISGELOPEN
De wereld is ontworpen door mannen en kent dan ook mannelijke spelregels. Daar is de politiek geen uitzondering op. Tijdens het samenstellen van kieslijsten en het verdelen van posten is er een onderlinge strijd over de plaatsen op de kandidatenlijst. Vrouwen zijn eerder geneigd tot overleggen dan tot vechten (‘nature en nurture’). De abusievelijk getrokken conclusie die hier altijd uit voortvloeide was dat ze ‘te weinig zelfvertrouwen hebben en zich daarom zich niet kandidaat durven te stellen.’ Daardoor liep Nederland al heel wat goed gekwalificeerde politici mis.
TRENDING TOPICS
Hoeveel haat ontvangen Nederlandse vrouwelijke (kandidaat-)Kamerleden en op welke manier? Dit onderzocht tijdschrift De Groene Amsterdammer samen met data-onderzoekers Joris Veerbeek en Sahra Mohamed van Universiteit Utrecht. Ze richten zich qua sociale media daarbij op Twitter, dat geldt immers als de politieke stamkroeg van Nederland en de digitale hangplek van mondige burgers. Afgelopen weekeinde bijvoorbeeld was één van de ‘trending topics’ die met de verheffende titel: kutkaag. Dat gebeurt in het openbaar, al zijn deze toetsenbordhooligans meestal niet stoer genoeg om hun eigen naam te gebruiken.
HET ONDERZOEK
De dataspecialisten bestudeerden 339.932 tweets die tussen 1 oktober 2020 en 26 februari 2021 gestuurd werden naar de vrouwen op Nederlandse kieslijsten. Behalve Twitter analyseerden ze 245 kranten- en tijdschrift-interviews met vrouwelijke en mannelijke politici die de afgelopen 2 jaar verschenen. Daaruit blijkt dat mannen en vrouwen in Den Haag door journalisten nog altijd verschillend worden bevraagd en beschreven. Op zowel sociale als in klassieke media is seksisme hardnekkig, variërend van uitgesproken misogynie tot subtieler, alledaags seksisme.
MIX MET RACISME
1 op de 10 tweets gericht aan vrouwen op kieslijsten is haatdragend of zelfs bedreigend. De meeste van die verwensingen dragen het label gender en zijn dus seksistisch. Volksvertegenwoordigers die naast hun vrouw-zijn ook tot een minderheidscultuur behoren of van kleur zijn krijgen extra porties haat over zich heen. Bij het gescheld op Twitter is het niet alleen maar ‘de jongetjes tegen de meisjes’. Vrouwen blijken helaas zelf ook vaak ware trollen. Maar hoewel daders dus zowel man als vrouw zijn, zijn vooral vrouwen het doelwit.
SCHIJNTOLERANTIE, ECHTE MISOGYNIE
Sigrid Kaag vertelt in De Volkskrant naar aanleiding van het onderzoek: “We denken dat we tolerant zijn en vrouwen en mannen gelijk behandelen. Dat is niet zo. Kijk naar mijn Twitterkanaal, dan kun je zien wat misogynie is. Dit overkomt heel veel vrouwen. Van mannelijke lijsttrekkers wordt voetstoots aangenomen dat ze premier willen worden, terwijl er bij mij verbaasd wordt gereageerd.”
MEVROUW EL-QUAG
Ook worden vrouwen veel vaker dan mannen aangesproken op wie hun levenspartner is. Sigrid Kaag’s echtgenoot is van Palestijnse afkomst. Hoewel hij hoogopgeleid is, niet religieus is en veel omgaat met Joodse ‘landgenoten’, hadden grote groepen Nederlanders hun munitie al klaarliggen. “Ik had niet verwacht dat men op sociale media, en dan bedoel ik PVV en Forum in het bijzonder, zo stelselmatig zou inzoomen op de associatie ‘Palestijn-slecht-terreur-islam’. Laatst nog zo’n Jack van Gelder die me op Twitter mevrouw Al-Quag noemt, verkeerd gespeld overigens. Ik heb nooit de naam van mijn man aangenomen. In 1993, toen ik trouwde, deden veel vrouwen dat al niet meer. Ik vind het verbazingwekkend dat ik als minister en vrouw met 30 jaar carrière wordt aangesproken op mijn echtgenoot. Dat gebeurt mannelijke politici niet. Tenzij ze er zelf over praten omdat het goed voor hun campagne is, of voor hun profiel.”
UITERLIJKHEDEN
Vrouwelijke politici worden aangesproken op hun echtgenoot, op hun kinderen (denk aan Femke Halsema en haar zoon) en niet in de laatste plaats op hun uiterlijk. De Telegraaf wijdde deze week een compleet artikel met bijbehorende ‘video van de dag’ aan de kleding die de lijsttrekker van D66 aan had bij het RTL Verkiezingsdebat. Er was zelfs door de redactie uitgezocht dat de jurk van hetzelfde (duur tutuut) merk is als veel van de jurken van koningin Maxima. Heeft iemand dat ooit gedaan bij de schoenen van Hugo de Jonge? Daar wordt overigens ook wel over gegrapt, want het moet niet te vrouwelijk worden immers.
‘ZOU JIJ HAAR DOEN?’
Daarbij vinden mannelijke twitteraars het geheel in de stijl van ‘Geen Stijl’ om over en weer over vrouwelijke politici te vragen ‘Zou jij haar doen?’ Groen Linkser Lisa Westerveld ging als vers gekozen kamerlid in 2017 naar een filmpremiere. De zelfbenoemde journalist Jan Roos (op dat moment net afgetreden bij de ter ziele gegane vechtpartij ‘VoorNederland’) ziet haar en tweet: ‘Goeie tetten in rood jurkje’. Meerdere twitteraars maken ingezoomde uitsnedes van haar decolleté en delen die ook. “Die foto’s gingen heel Twitter over”, vertelt Westerveld nu. “Ik schrok echt. Mensen stuurden berichtjes met ranzige opmerkingen en nog altijd duikt die foto van mijn borsten op. Je voelt je aangeraakt, je voelt je bekeken.”
THE KITCHEN AND THE HEAT
Dat alles zorgt ervoor dat veel vrouwen zich terugtrekken uit Den Haag of verkassen naar een provinciale of gemeentelijke functie. Ik ken zelf ook jonge, supergeschikte vrouwen die echt bang zijn voor al dat seksisme en zich dus maar niet profileren of uitspreken of zich zelfs laten weerhouden de politiek in te gaan. En dat is kwalijk. Natuurlijk moet je als politicus ook willen horen wat anderen níet aanstaat. Mensen hebben hier gelukkig vrijheid van meningsuiting, maar er zijn wel grenzen. Kathalijne Groeneweg is inmiddels al heel veel gewend en zij verwoordt het als volgt: “If you can’t stand the heat, stay out of the kitchen gaat echt wel op, maar dan is het goed om te beseffen dat die heat voor sommigen onder ons veel heter is dan voor anderen.”
LISA, MEISJE, VROUWTJE TOCH!
Maar ook politici onderling en dan bedoel ik van politicus naar politica bezondigen zich er aan. Joost Eerdmans (JA21) was deze week te gast in ‘Goedemorgen Nederland’ met o.a. ook Sylvana Simons (BIJ1). Die laatste zei iets waar Joost (ik noem hem expres bij de voornaam) het niet mee eens was: “Dat moet je gewoon niet doen Sylvana”antwoordde hij op een toon alsof hij zijn kleine dochter vertelde dat ze haar kleding niet moest vuil maken. Stuitend patriarchaal! Uit bovengenoemd data-onderzoek bleek inderdaad dat vrouwelijke volksvertegenwoordigers dubbel zo vaak bij hun voornaam genoemd worden als mannen. Zowel op de werkvloer als in de Twitterdiarree. Tevens horen zij vaker termen als ‘vrouwtje’, ‘meid’ of ‘meisje’. Mannelijke equivalenten als ‘jongetje’ of ‘kerel’ komen veel minder voor.
GEINTJE BEDANKT
Het kunnen ook de ‘zogenaamde’ grapjes zijn. Terwijl de mannen in Den Haag hanengevechten houden worden debatterende vrouwen al snel met ‘een kippenhok’ vergeleken. CDA-kamerlid Chris van Dam kreeg in 2019 een stevige tik op de vingers van Kamervoorzitter Khadija Arib. Nadat zij en GroenLinks-kamerlid Kathalijne Buitenweg een discussie hadden over de regels rond het aanvragen van een debat, kreeg van Dam het woord en moest hij zonodig bijdehand doen: “Ik heb lang geleden afgeleerd dat als twee vrouwen van mening verschillen, dat ik als man mij daar in moet mengen.” Arib: “Hoezo twee vrouwen?”. Ze vond dat het kamerlid zijn woorden terug moest nemen, tot groot vermaak van de rest van de Tweede Kamer. Van Dam deed daarna wat van hem werd gevraagd. Maar hij werd daarna ‘gebroederlijk’ door zijn mannelijke kamergenoten op de schouders geklopt. “Lachen joh!”
SCHOUDERKLOP
Dat slechts eenderde van de landelijke politici vrouw is ligt dus niet aan het vaakgehoorde argument ‘gebrek aan ambitie’. Zij krijgen direct en indirect veel meer te maken met kritiek die niet gerelateerd is aan hun werk of aan hun politieke kleur. Vrouwen die straks een kamerzetel of ministerspost gaan ‘bemannen’ hebben een dubbel zo dikke huid als hun mannelijke evenknieën. Zij zouden eens als echte kerels (haha, waar?) op de schouders moeten worden geklopt. Feit is namelijk dat die vrouwen behalve door het beruchte glazen plafond ook nog eens door een met seksisme (en racisme) volgeplamuurde wand heen moesten breken.
Beeld: Pixabay
