Op Schiphol wordt een oudere Thaise vrouw uit de rij gehaald. Ze is zojuist geland en moet haar handbagage openen. De douane vindt in haar tas een aantal dichtgeknoopte plastic zakjes met daarin wit spul. “What is this?” wordt er bars gevraagd aan de inmiddels doodsbange dame. “Co – co – co” stottert ze als antwoord. De omstanders houden hun adem is. “Co – co- co -cos..” klinkt het dan.
De douanier ruikt en proeft en glimlacht. Het klopt. Het is niet vreemd dat Nederland zo gebrand is op cocaïne, dat hier overigens meestal niet als wit poeder arriveert.
Cokemaffia
De Belgische en Nederlandse opsporingsautoriteiten maakten bekend dat in de havens van Antwerpen en Rotterdam in 2022 ruim 162.000 kilo cocaïne is onderschept. Dat is een nieuw gezamenlijk record en een ruim 10x zoveel als 10 jaar geleden. Geschat wordt dat zo’n 20% ondervangen wordt. We kunnen dus concluderen dat er rond de 650.000 kilo cocaïne aan land is gekomen. Voor smokkelaars vertegenwoordigt dit een geschatte waarde van 15 miljard euro. De snelle groei van de drugseconomie en het geld dat daarin wordt verdiend, maakt dat Nederlandse criminele netwerken mondiaal steeds invloedrijker worden. En de dreiging daarvan wordt almaar sterker en harder. Zo weten we inmiddels dat o.a. misdaadjournalisten, advocaten, familie van kroongetuigen, ministers en ook kroonprinses Amalia continu beveiligd worden, vanwege bedreigingen van de ‘narcomaffia’.
Medicijnen of drugs?
Zetten we daar andere cijfers tegenover, dan zien we andere verhoudingen. De top drie middelen waaraan Nederlanders verslaafd is, zo meldt ons Jellinek: met stip op één medicijnen gevolgd door tabak op twee en alcohol op drie. Samen goed voor 1,6 van de 1,7 miljoen misbruikers. Daarna volgen gokken en cannabis met respectievelijk 79.000 en 70.000 problematische gebruikers. Cocaïne volgt een eind later ‘pas’ met 38.000 verslaafde snuivers en crack-rokers. Ik ga hier vandaag geen pleidooi houden voor het legaliseren van zware drugs als cocaïne en heroïne, want dat is in internationaal verband voorlopig niet haalbaar. Maar ik wil met deze cijfers wel aantonen dat zogenaamde ’toegestane drugs’ een groter probleem vormen voor de volksgezondheid dan de verboden middelen.
Sackler miljarden
Het begon allemaal met Arthur Sackler, naast arts ook reclameman. Die ontwikkelde in de jaren ’50 marketingtechnieken voor farmaceuten. Om medicatie te verkopen heb je allereerst een dokter nodig met een receptenboekje. Dus werd het bon ton om sjieke diners, luxe weekendjes en uitjes in de theaterwereld te offreren, om zo de medici ervan te overtuigen toch maar heel vaak een bepaald middel uit te schrijven voor hun patiënten. Zo was immers ook ‘wondermiddel’ valium (diazepam) het meestgebruikte medicijn in de jaren ’60 en ’70 geworden. Verslavend als de pest, dus het verkocht zichzelf en Arthur Sackler werd schatrijk.
Artwashing
Met zijn miljoenen kocht hij samen met zijn broers het bedrijf Purdue Frederick op, dat de pijnstiller MS Contin, ontwikkelde en goedgekeurd op de markt kreeg. De pillen bevatten een chemisch nagemaakte morfine, die langzamer en geleidelijker door het lichaam opgenomen wordt, maar in feite vele malen zwaarder is dan heroïne. Dit omdat zowel morfine als heroïne een zeer slecht ‘junkenimago’ hadden. Daarbij werd ook op artsencongressen benadrukt dat het alleen verslavend zou zijn bij ‘misbruik’. Kassa! Ook hun eigen imago behoefde een nieuw verantwoord jasje. Daarvoor kozen ze heel slim met name de cultuursector uit. Het Metropolitan Museum of Art (MET), het Louvre en Tate Modern kregen een Sackler-galerij en universiteiten kregen Sackler-beurzen. ‘Artwashing’ heet dat, kunst kuisen.
De morfinetruc, bis bis
Toen het patent op MS Contin bijna ten einde liep, besloot Sackler cum suis de morfinetruc nog eens te herhalen, deze keer met oxycodon. Dat was een al langer bekend neefje van morfine: bijna dubbel zo sterk en minstens even verslavend. Net als bij MS Contin verpakte Purdue deze pijnstiller in een pil die de stof traag vrij laat komen. Dat werd OxyContin. Deze medicatie werd in een recordtempo middels omkoping door de keuring van FDA geloodst en opnieuw werden artsen gefêteerd en aangezet de capsules toch vooral voor te schrijven. Concullega farmaceut Johnson & Johnson haalde een gelijkaardige truc uit onder de merknaam Fentanyl en zo waren er meer farmaceuten die zogenaamde ‘generieke middelen’ verkochten. Er werden en worden talloze rechtszaken aangespannen, maar de winsten blijven tot op de dag van vandaag vele malen hoger dan de boetes. In de HBO-documentaire ‘The Crime of the Century’ en in het boek ‘Empire of Pain’ (in het Nederlands vertaald tot ‘Het Pijnstillerimperium‘) valt het allemaal te lezen. Zeker een half miljoen Amerikanen legden reeds het loodje door deze ‘prescription drugs’.
P.A.I.N.
En in de documentaire ‘All the Beauty and the Bloodshed’ is te zien hoe de beroemde kunstenares en fotografe Nan Goldin de actiegroep P.A.I.N. (Prescription Addiction Intervention Now) oprichtte om ten strijde te trekken tegen de familie Sackler. Zij raakte verslaafd aan OxyContin en ging er bijna dood aan. De eerste protesten van P.A.I.N. genereerden aandacht: ‘Sacklers lie! People die!’ klonk het in het New Yorkse MET. Maar de musea zelf zwegen. Tot de National Portrait Gallery in 2019 verklaarde de donaties van de Sacklers niet meer te accepteren, nadat Nan Goldin had gedreigd haar werk terug te trekken uit een gepland groots aangekondigde expositie. Daarna poetsten ook het Louvre, het British Museum, het Victoria & Albert Museum, het Metropolitan Museum en het Guggenheim Museum de naam Sackler van hun muren.
Euforie duurt maar even
In Europa is het nog niet zo erg als in de VS, maar er zijn wel signalen dat het die kant op gaat. Voorlopig blijft het beperkt tot enkele Europese landen. Schotland, bijvoorbeeld, dat een lange traditie kent van heroïneverslavingen, maar ook de Baltische staten en Scandinavië. In Nederland was er het afgelopen decennium een vervijfvoudiging van het gebruik van deze farmaceutische opiaten. Ze zijn aanwezig in alle ziekenhuizen en verpleeghuizen van ons land en worden voorgeschreven aan honderdduizenden mensen. Er zijn inmiddels tienduizenden Nederlanders die chronisch deze pijnstillers gebruiken en niet meer zonder kunnen. Voor een deel komen die uiteindelijk ook in verslavingsklinieken terecht. Het verslavende effect van deze middelen, in Nederland meestal onder de namen oxycodin, fentanyl en tramadol, (in pillen, pleisters, vloeibaar en injectievorm leverbaar) zit niet alleen in het niet kunnen stoppen, maar ook doordat patiënten de eerste dagen van het gebruik of na een dosisverhoging euforie ervaren die leidt tot langer willen gebruiken. Dan geven de middelen tevens psychologische / karakterologische veranderingen. Sommige mensen worden er depressief van, tot suïcidaal aan toe, anderen nemen onverantwoordelijke beslissingen op het gebied van financiën, relaties en/of werk.
Duivels dilemma
Voor de echte pijnpatiënten kan het een uitkomst zijn. Het helpt, maar dan wel eventjes. Een duivels dilemma: kies je voor de pijn of voor deze zware pijnstiller? Ondergetekende is helaas ervaringsdeskundige. Ik was ruim een jaar aan de Fentanyl in pleistervorm en daarbij nog Oxynorm voor de piekende pijnen, ten tijde van mijn heftige neuroborreliose (ziekte van Lyme). Ik veranderde van ‘een blij ei’ in een de depressieve pijnpatiënt die slechts korte tijd baat had bij iedere dosisverhoging. Tot die tijd was ik nog nooit langer dan een dag neerslachtig geweest in mijn leven. Ik ben afgekickt in het ziekenhuis, waar ik belandde vanwege zowel de kwaal als het middel. Te te ziek om thuis te zijn. Gelukkig ging het afbouwen me goed af, tot aan de laatste dosis. Sinds die tijd weet ik wat een ‘kouwe kalkoen’ (cold turkey) inhoudt. Je kunt wel denken of zeggen “voor mij nooit zulke zware medicatie”, maar dan heb je ook nog nooit zulke zware pijnen gehad.
Gestorven sterren
Het verslavende zit hem dus in het feit dat het steeds korter werkt en je dus weer ‘omhoog’ moet in de hoeveelheid. Van de gruwelijke pijn werd ik al depri, maar genoemde legale drugs hielpen me over het randje. Ik wou niet meer. Maar je kunt niks, wilt alleen maar slapen en het verzet van je lijf is ongelooflijk. Zie de film ‘Trainspotting’: zet de emmers maar om je bed heen. Omdat ik me mentaal beter ging voelen zonder de pharma-morfine is het me (denk ik) gelukt. Maar als je gruwelijke zenuwpijnen hebt, denk je in wanhoop “Ik neem iets meer vandaag.” Sterker dan heroïne ligt een overdosis op de loer. 200 doden per dag in de VS. In combinatie met benzodiazepines (pammen) zijn deze middelen nog dubbel zo riskant. De overlijdens van A-artiesten als Prince, George Michael, Whitney Houston, Michael Jackson en vele rappers die ik allemaal niet bij naam ken, waren allemaal gerelateerd aan middelen uit de apotheek. Niemand kan bevestigen of dit al dan niet opzettelijk was. Ik noem de namen van deze gestorven celebs, omdat dat vaak de enige momenten zijn dat er over bericht wordt. “Nooit meer”, roep ik nu. “Zelfs niet als ik terminaal ben, want wie wil er nu depressief doodgaan?”
Witte pillen, zwart circuit
Uiteraard is er een groeiende zwarte handel in deze farmaceutische morfines. Medicijntransporten worden daartoe overvallen, ziekenhuis- en apotheekmedewerkers worden onder druk gezet en doktersrecepten worden vervalst. Het merendeel van fentanyl en oxycodon wordt in China geproduceerd. Omdat de werkzame stof zo sterk is, maakt het mogelijk deze per post te verzenden. Illegale import is daardoor lastig te bestrijden. Mocht u bij een ernstige pijnaanval of na een operatie één van deze middelen voorgeschreven krijgen, bouw deze dan na een paar dagen weer snel af. Het is heroïne 2.0.
