“Hanky Panky Shanghai.” “Nummel dertig met lijst”. “Sambal bij?” “Hoe Lang is een chinees!?” Het zijn foute grapjes uit de vorige eeuw. Verleden tijd. Dacht ik.
Tot ik een paar jaar geleden een internationaal vermaard medisch specialiste interviewde. Na afloop stonden we samen cappuccino’s te drinken in een koffietent, toen ik ineens heel hard “Nummel 24 met lijst”, hoorde roepen. En weg wat de schijthak. De vrouw met Aziatisch uiterlijk naast me haalde haar schouders op. Ze was er haar hele leven al gewend, vertelde ze. Ik was bevangen door plaatsvervangend schaamte.
Foutje, bedankt
Humor is leuk. Humor moet verbindend zijn, nooit verdelend. Als het dat laatste is, verdient het mijns inziens niet eens het etiket humor. Met kromme tenen zag en hoorde ik een bekende Nederlander in een muziekwedstrijd op TV vragen aan een kandidaat: “Welk nummer ga je zingen? Nummer 39 met rijst?” O ja: de kandidaat was van Chinese afkomst. De BN’er vond de commotie die ontstond over dit ‘geintje’ zwaar overdreven. Maar dit was geen grapje, dit was racisme. “Onschuldig”, hoor ik u zeggen. Echt niet!
Dodelijk
In de massagesalon bij Acworth, een voorstad van Atlanta in de staat Georgia, vielen vorige maand 4 doden en 2 gewonden. In Atlanta zelf nog eens 4 doden in tegenover elkaar gelegen spa’s. 6 van de slachtoffers waren Aziatische vrouwen. Oplettende Amerikaanse media wezen op de golf van anti-Aziatisch geweld in het land, die mede verband lijkt te houden met de coronapandemie.
Pizza, wapens, drums, muziek, familie en God
De pleger, een 21-jarige man, werd na een auto-achtervolging een paar honderd kilometer buiten Atlanta opgepakt. Nieuwssite The Daily Beast citeerde een regel uit zijn inmiddels opgeheven Instagram-account: ‘Pizza, wapens, drums, muziek, familie en God, dat vat mijn leven wel zo ongeveer samen. Het is een behoorlijk goed leven.’ Vicepresident Kamala Harris, zelf van deels Indiase komaf, benadrukte solidair te zijn met Aziatische Amerikanen die steeds vaker slachtoffer worden van haatmisdrijven.
Het hoort er niet bij
Want juist de Aziatische immigranten hielden over jarenlang hun mond. Aan de ene kant werden ze geprezen als zijn ‘model-immigranten’ en aan de andere kant bespot. Ook Wei Lun Lam, student aan de Rijksuniversiteit Groningen en jurist bij Baak in Roden, zag het gelaten aan. ‘Het hoort erbij’, dacht hij altijd. Tot hij in 2019 een filmpje zag van het jongerenplatform Rumag, dat een oudere Chinese vrouw te kakken zette. Toen knapte er iets. “Ik zag het viraal gaan. Een video waarin een Chinese vrouw Nederlandse zinnen na moest zeggen. Dat was één. Maar toen ik de bijbehorende tekst zag, werd ik pas echt boos.”
#Kloepoek
Er stond: ‘Als een soort buikspreker dit Chineesje Nederlands proberen te spreken. Ze moest uiteindelijk toch het land uit. Koffertje zat vol met verboden gedroogde groentes, paddestoelen en stukjes hond. (…) #china #emigrant #kloepoek #sambalbij #joe’. Wei Lun tipte de Volkskrant, die er een artikel aan wijdde waarin de maker van het (dan verwijderde) filmpje z’n excuses aanbood. Zo vertelt hij in het Dagblad van het Noorden. Hij is één van de mensen van Asian Raisins: een belangenorganisatie van de jonge generatie die een vuist willen maken, juist tegen dat verholen racisme.
Aberratie
En dan is er nog een ander stigma, dat in het bijzonder Aziatische vrouwen parten speelt. Ze worden in de media nog regelmatig geportretteerd als een soort van ‘exotische fetish’. Prachtige vrouwen die niet, zoals hun westerse zusters, feministisch zijn en die mannen ten alle tijden van voedsel, drank en gewenste seks voorzien, zonder ook maar één moment te klagen. Een stereotype waar oosterse vrouwen allemaal mee te maken krijgen. Ook de geadopteerde meiden, die in feite nog Nederlandser zijn dan de koningin, lopen hier tegenaan. En ik tekende dit op uit hun eigen monden.
Seksverslaving
En dan zijn we terug bij de ‘schutter van Atlanta’. De 8-voudige moordenaar kampte met een seksverslaving en zag de Aziatische vrouwen als uitloksters van zijn probleem. Hij wilde zijn verleidingen elimineren, want hij was vaste klant bij de massagesalons waar hij dood en verderf zaaide. Een 21-jarige blanke jongeman uit een christelijk gezin. De bizarre combinatie van de geweldloze Jezus als geloofsbron en een goed gevulde wapenkast. Tel daar een pornoverslaving inclusief aberraties bij op en er ontstaat een explosieve mix, die ook doet denken aan de schutter van Santa Barbara, die behoorde tot de wereld van de ‘incels’.
Niet vloeken, wel moorden
Een voormalige studiegenoot van de Atlanta-moordenaar omschrijft hem als een onopvallende nerd. “Hij zag er helemaal niet gewelddadig uit. Vloeken deed hij absoluut niet, maar hij ging wel graag op jacht.” Met zijn ouders en jongere zus ging hij wekelijks naar de kerk. In een inmiddels verwijderd facebookfilmpje legt hij uit waarom hij zich in 2018 liet herdopen. Hij herkende zich namelijk in de gelijkenis van De Verloren Zoon. “Die dacht alleen maar aan zichzelf”, zo getuigde hij. “En hij verkwistte alles wat hij had. Tot hij varkensvoer moest eten en besefte dat er iets fout zat. Hij keerde terug naar zijn vader en die sloot hem weer in zijn armen. Dankzij Gods genade kan ik nu begrijpen. Ik was van Hem weggerend, maar Hij bleef voor me openstaan. En zo werd ik gered.”
Stijgende lijn
Zijn advocaat benadrukt dat de schutter niet uit racistische motieven handelde, maar dat hij een christen is met een seksverslaving, die hij wilde bestrijden. Dat is ‘goed gezien’ van deze jurist, want dat kan voor de veroordeling weleens beter uitvallen in de staat Georgia, waar de doodstraf nog bestaat. De aanklager twijfelt voorlopig aan deze versie. Geweld tegen Aziaten zit immers in een stijgende lijn. Vorig jaar werden in de USA ruim 2800 haatmisdrijven tegen hen geregistreerd.
Een grap werkt ‘beter’
Wat begint als zogenaamde humor wordt spot, wordt discriminatie, wordt racisme dat volledig kan ontsporen. Wetenschappelijk onderzoek van socioloog Simon Weaver laat zien dat het publiek een verborgen racistische uitlating die wordt verpakt als grap, humor of satire, juist als overtuigender ervaart dan een openlijk racistische opmerking. Racisme en discriminatie tegen Zuidoost- en Oost-Aziaten kent een reeds lange geschiedenis, zowel in Nederland als in de voormalige Nederlandse koloniën zoals Nederlands-Indië en Suriname, meldt de website van Asian Raisins. De Chinese gemeenschap wordt vaak als een ‘modelminderheid’ genoemd omdat hun leden vaak behoren tot de hoogstopgeleide en economisch meest succesvolle Nederlanders. Deze status hebben ze daarnaast ook te danken aan hun culturele neiging om geen problemen te willen veroorzaken. Van deze berustende houding wordt volop misbruik gemaakt. Dat is er sinds corona voor het eerst opdook in China niet beter op geworden. Met dank aan D. Trump.
Pandemisch
Maar net als het virus is het racisme tegen oost-aziaten ook een pandemie aan het worden. In Nederland ging het niet louter om intimiderende scheldpartijen op straat, maar om beledigingen en bedreigingen waarmee woningen worden beklad. Voorts is er sprake van fysiek geweld. Zo kreeg de 16-jarige Yanii in Zaandam een trap tegen zijn hoofd terwijl de 24-jarige Cindy in Tilburg zodanig in elkaar werd geslagen dat ze een hersenschudding opliep en het bewustzijn verloor, waarna haar lichaam ook nog eens met een mes werd bewerkt.
Coronalied
Dieptepunt in de Nederlandse media is ‘Het coronalied’ dat te horen was in de uitzending van Radio 10-DJ Lex Gaarthuis. ‘Voorkomen is beter dan Chinezen’ op de melodie van ‘Wij vieren feest’. Jawel, dat noemt men een carnavalskraker. Let op Nederland anno 2020. “Hé jongens, dat virus dat neemt geen pauze, we motten dat niet hebben in ons land, het komt allemaal door die stinkchinezen, honderden dooje, het loopt nu flink uit de hand. Corona, het was een lekker biertje, maar nou krijg ik de zenuwen dervan, bij twijfel moet je al in quarantaine en uit te nassie straks, als dat dus niet meer kan: Vreet geen Chinees, dan heb je niets te vrezen, want voorkomen is beter dan Chinezen.” Enfin, De rest laat ik even schieten, want dit is wel genoeg, lijkt me zo. De politie en het Meldpunt Discriminatie kregen duizenden meldingen over dit lied. De DJ kwam al snel terug op zijn zogenaamde satire. Hij bood zijn excuses aan, ging door het stof en zocht de Chinese gemeenschap op voor een ‘constructief gesprek’.
Grapjes zijn zelden goed bedoeld
5 mensen deden daadwerkelijk aangifte. Een Chinees-Nederlandse studente in Tilburg werd in een lift in elkaar geslagen, nadat ze een groep mannen vroeg om het lied niet te zingen. Daarop kwam gelukkig reactie. De ‘Het is maar een grapje’-campagne bevat 16 beeldverhalen van illustratoren, animators en kunstenaars van Aziatische afkomst. Ze delen hun persoonlijke ervaringen met racisme, micro-aggressies en ‘goedbedoelde grapjes’. “Beelden zeggen meer dan woorden. Je kan meteen een emotie bij iemand oproepen,” aldus intiatiefneemster Hui-Hui Pan. Zij is het gezicht achter Pan Asian Collective, dat samen met Asian Raisins de campagne maakte. Ze willen er mee laten zien dat ‘casual’ racisme niet bestaat en dat woorden wel degelijk impact hebben.
Zichtbaar
De titel boven dit artikel is wellicht misleidend. Want discriminatie jegens Aziaten was er altijd al, maar is ten eerste met de coronacrisis nog een tandje erger geworden en ten tweede is er een generatie opgestaan die dit niet langer pikt. En die het ons laat merken ook.
Beeld: ‘Veelgehoorde opmerkingen’ door Chuang Ming Ong voor de expo ‘Het is maar een grapje’
