Nederland praat al sinds zaterdagochtend bijna nergens anders over dan over het TV-programma The Voice of Holland en de berichten over grensoverschrijdend seksueel gedrag door coaches en andere medewerkers van deze kijkcijferhit.
Bij alle media is dit topic nummer 1 momenteel. Zo ook bij Beau van Erven Dorens op maandagavond. Hij ontving onder meer twee ex-deelneemsters aan de talentenjacht, die getuigden over ongewenste opmerkingen c.q. aanrakingen door bandleider Jeroen Rietbergen, de inmiddels ex-partner van Linda de Mol, die weer de zus is van Big Brother John de Mol.
Het Gooi ligt ook in Overijssel
Voor dat ik verder ga met dit verhaal, moet ik de lezer vertellen dat ik 15 jaar lang heb rondgelopen in de wereld van de media en dus heel erg goed de uitdrukking ‘De Gooische Matras’ ken. Maar er dient een heel duidelijk onderscheid te zijn tussen wat twee (of meer) mensen met elkaar uitspoken met wederzijds goedvinden, en ook al zijn ze wellicht getrouwd en met gezinnen, dat alles valt niet onder “overschrijdend gedrag.” Ik vind dat daar te weinig de nadruk op wordt gelegd in deze (onderhand in heel Nederland gevoerde) discussies. En daarbij: als vertrouwenspersoon ongewenste omgangsvormen kan ik je vertellen dat die zogenaamde ‘Gooische Matras’ ook in Groningen en Deventer ligt en in Den Bosch en Venlo. Alleen als het bekende mensen betreft wordt dit vaak breder uitgemeten en vooral meer ‘juicy’, zoals dat tegenwoordig heet.
Jeroen ging voelen
Terug naar de talkshow van Beau, die ik voor het eerst van mijn leven eens een keer in z’n geheel heb bekeken. En jemig: wat duren die shows lang tegenwoordig. Maar afijn. De redactie had z’n best gedaan een goede tafelbezetting over dit gevoelige onderwerp samen te stellen. Een van de twee ex-deelneemsters aan ‘The Voice’ vertelde, toen het gesprek al een hele tijd liep, dat Jeroen Rietbergen op een moment tussen de generale repetities door, “even (aan haar) ging voelen.” Beau reageerde daarop geschokt en wendde zich naar de advocate aan de tafel, namelijk Meike Lubbers. “Dit is aanranding. Althans, Meike, als ik het goed zeg?”
Dwang
“Het ligt heel erg aan de situatie, hè?” reageerde Meike daarop. We hebben op dit moment wetgeving dat er sprake moet zijn van geweld of een andere feitelijkheid. Het klinkt heel vaag. Het is niet zomaar aanranding. Als er niet sprake is van een dwang op een bepaalde manier… Het ligt aan de situatie. Er is niet zomaar sprake van aanranding.” Zij liet zich er duidelijk emotioneel niet in meesleuren, wat op zich heel goed is, want dat gebeurt in de rechtszaal immers ook. “Ik denk dat we het iets langer moeten uitleggen, want het is echt niet zomaar aanranding.” Zo legde Meike terecht uit, maar daarna ging ze toch te krap door de bocht met te zeggen: “Daarvoor moet echt wel duidelijk zijn dat óf je bent tegengehouden óf er is geweld gebruikt, dat is niet gebeurd.” Ze vervolgt: “En dan hebben we het in de media veel over machtsmisbruik en dat is ook niet zomaar voldoende. Dan moet de dader ook nog eens een gedraging vertonen waardoor degene die aangerand wordt, niet meer uit vrije wil kan beslissen en geen keuze meer heeft.”
Grijpen is dwang
Een aantal mensen aan de tafel begonnen daarna vragend te kijken. En zelf dacht ik als kijker ook: “Dit moet ik even exact natrekken, want volgens mij klopt dit niet helemaal.” Meike werd na de uitzending via Twitter terechtgewezen door Christian Flokstra, partner bij Ficq & Partners Advocaten. “Voordat mensen na het zien van Beau denken dat het onverhoeds grijpen in/aan geslachtsdelen of aan borsten/billen een grijs gebied is, het is in de regel gewoon feitelijke aanranding (246 Sr) en strafbaar.” Christian stelt dat zijn collega de 1,2 miljoen kijkers van Beau niet goed geïnformeerd heeft. “Daar is geen dwang of geweld voor nodig, laat staan wetgeving. (…) Ter toelichting: door het onverhoeds grijpen (feitelijkheid) dwing je de ander ontuchtige handelingen te dulden.”
Openbaar Ministerie
Op de site van het OM staat het volgende geschreven: “Als seksuele handelingen zijn afgedwongen door geweld of dreiging met geweld, dan spreken we van aanranding of verkrachting. Bij aanranding gaat het om alle seksuele handelingen behalve seksueel binnendringen. Bij verkrachting is sprake van seksueel binnendringen. Ook als iemand bijvoorbeeld onder invloed van middelen bewusteloos is of lichamelijk onmachtig, zijn seksuele handelingen met die persoon strafbaar. Het wordt dan volgens de wet alleen geen verkrachting of aanranding genoemd. Als er sprake is van seksueel binnendringen bij kinderen waarbij geen geweld wordt gebruikt, noemt de wet dat ook geen verkrachting. Er staat wel evenveel straf op als bij verkrachting.
Nederlandse wet aangepast
Al in 2012 zette de Nederlandse regering een handtekening onder het Verdrag van Istanbul. Daarin werd onder meer afgesproken dat de zedenwetgeving in veel landen verbeterd moest worden. Seks moet strafbaar zijn als de een niet wil, en de ander dat weet. Ook als er geen dwang wordt gebruikt. In Zweden is deze clausule reeds in de wet opgenomen. In Nederland en in veel andere landen moet er volgens de wet sprake zijn van aantoonbare dwang om van een verkrachting te kunnen spreken. “Door de dwangeis los te laten is het makkelijker om in een zedenzaak tot een veroordeling te komen”, aldus hoogleraar strafrecht Kai Lindenberg. “De Nederlandse wet moet worden aangepast, simpelweg omdat het Verdrag van Istanbul daartoe verplicht.” Daarom is duidelijke wederzijdse instemming van belang, benadrukt Lindenberg. Dat is belangrijk in de veelvoorkomende gevallen, waarin de één beweert dat het om vrijwillige seks ging en de andere daar een totaal tegenovergestelde lezing van geeft. Maar ook andersom. Denk aan situaties waarin iemand op oneerlijke wijze zijn of haar gram probeert te halen, bijvoorbeeld als wraakactie na een stukgelopen relatie.
Wetsvoorstel seksuele misdrijven
Sinds 8 maart 2021 (Internationale Vrouwendag) ligt er na veel overleg tussen deskundigen en juristen een wetsvoorstel op tafel. Corona gooide roet in het eten, want deze wet had er al officieel door moeten zijn. De overheid wil slachtoffers van seksuele en seksueel getinte misdrijven beter beschermen. Daarom wordt er duidelijker gemaakt wat een overtreding is, tevens om meer seksueel overschrijdend gedrag strafbaar te maken. Zowel in fysieke zin als online.
Bovenop wat nu al strafbaar is, stelt de nieuwe wet ook strafbaar:
– Seksueel contact hebben met iemand tegen zijn of haar wil. Je bent strafbaar als je weet of had moeten weten dat de ander niet wil
– Seksuele intimidatie, zowel offline als online
– Volwassenen die seksueel getinte berichten sturen naar kinderen onder de 16 jaar (sexchatting).
Verkrachting en aanranding
Om verkrachting of aanranding aan te tonen, is het niet meer noodzakelijk om te bewijzen dat er sprake was van dwang, geweld of bedreiging. Iemand is al strafbaar als duidelijk was dat de ander geen seks wilde, maar toch heeft doorgezet. Als er bewijs is van dwang, geweld of bedreiging kan dit wel leiden tot een zwaardere straf. Degene die seksueel contact initieert, moet er zeker van zijn dat de ander hetzelfde wil. Als dit niet duidelijk is, moet hij die duidelijkheid zoeken. Slachtoffers kunnen met deze wetswijziging in meer gevallen aangifte doen dan nu. Het was niet altijd te bewijzen dat iemand tot seks is gedwongen. Soms bevriezen slachtoffers. In de nieuwe wet worden zij beter beschermd.
#MeToo gaat niet over seks, maar over macht
Advocaat Meike Lubbers geeft, eveneens via Twitter, inmiddels toe dat een onverhoedse aanraking dwang kan opleveren en er dus sprake kan zijn van aanranding. “Dat had ik duidelijk moeten noemen en ik ben blij dat ik daarop word aangevuld. Dank.” Het maakt klip en klaar dat slachtoffers van seksueel overschrijdend gedrag in een moeilijk parket zitten. Ik lees veel reacties van mijn generatiegenotes die nogal ‘boud’ zijn. “Bijt dan van je af!” Of “Geef em een mep.” Maar het hele #MeToo-gebeuren gaat nu juist over machtsverhoudingen. Deelnemers aan ‘The Voice’ en aan andere grote programma’s tekenen vuistdikke contracten met ook veel restricties op het gebied van geheimhouding. Daarbij zijn mensen die meedoen aan talentenshows gebrand op het verkrijgen van een carriere.
Nieuwe visie
Dat mijn collega’s en ik hier in de 90’er jaren ook mee te maken kregen en inderdaad ‘haar op onze tanden hadden’ wil niet zeggen dat de situatie juist was. Nee is nee. Dat zien deze vrouwelijke (overigens zijn er ook mannelijke slachtoffers) millennials eigenlijk beter. Tot niet zo lang geleden moesten meisjes opgevoed worden tot ‘dames’. Daarbij hoorde beleefdheid en meegaandheid. Daar moeten we vanaf. Wat wel? Ouders, voed uw zonen wel op tot ware heren. Want uiteindelijk hebben (of krijgen) alle vrouwen een hekel aan grijpgrage perverten met vunzige grapjes. En dus hoop ik in commentaren ook niet meer tegen te komen ‘moet je zien hoe ze er zelf uitziet!’, zoals gisteren na afloop van de BEAU-talkshow werd geplaatst. Dat een vrouw een decolleté draagt of een korte rok, impliceert niet dat ze om seks vraagt. Integendeel. Ik dacht eigenlijk dat we dat station wel gepasseerd waren. Nu wachten we tot donderdag af wat het programma BOOS van Tim Hofman allemaal heeft onderzocht en ontdekt. Want op voorhand reeds werd daarmee de eerste grote #MeToo-bom in Holland gelanceerd. #StandWithHer.
