In de Verenigde Staten is vorig jaar een recordaantal (bijna 100.000) mensen overleden aan een overdosis drugs. De meeste daarvan waren geen gebruikers van heroïne, cocaïne of andere beruchte junkendoders.
Het grote aantal is met name het gevolg van het extra stijgende gebruik van pijnstillers fentanyl en oxycodon tijdens de coronapandemie. Dit zijn hyperverslavende medicijnen uit de apotheek.
De google-apotheek
Maar je hoeft maar even te ‘googelen’ (niet doen dus) en je hebt ze te pakken via de zwarte markt. Voor navenante prijzen uiteraard. $100,- voor één zo’n zogenaamde morfinepleister, jawel. Een junk (en zeker een junk met pijn) doet echter alles om zijn ‘stuff’ te bemachtigen.
Pandemieverdoving
Het aantal doden steeg met bijna 30% ten opzichte van 2019, blijkt uit voorlopige cijfers van gezondheidsdienst CDC. Bijna 70.000 Amerikanen stierven door een overdosis opioïden, bijna 20.000 meer dan een jaar eerder. Bij sterfgevallen door cocaïne en amfetamine was ook vaak fentanyl in het spel. De pandemie en de lockdowns zorgden bij velen voor stress, financiële problemen, sociale isolatie, verveling en schooluitval, waarop vaker naar verdoving werd gegrepen. Behandeling was minder snel voorhanden en veel afkickprogramma’s werden stilgelegd.
100x heroïne!
Sinds 1999 zijn meer dan een half miljoen Amerikanen overleden door een overdosis zware pijnstillers, al dan niet op recept. Farmaceutische bedrijven zijn voor de rechter gedaagd omdat ze het onnodig voorschrijven van opioïden zouden hebben gestimuleerd. Fentanyl is 80 tot 100 keer sterker dan morfine en heroïne. O.a. doordat het gefaseerd in het lichaam wordt opgenomen en dus veel langer blijft werken dan andere legale of illegale drugs. Iemand een fentanylpleister opplakken is al een gevaarlijk klusje voor mantelzorgers of verplegend personeel en mag nooit zonder handschoenen gebeuren.
De legale drugsbaron Sackler
De tweedelige HBO-documentaire ‘The Crime of the Century’ laat met behulp van klokkenluiders en gelekte documenten zien hoe de aanstichters van deze crisis, schathemeltjerijk werden, terwijl de arme gebruikers er dood bij neervielen. De kwade genius is Arthur Sackler, arts en lid van de bekende familie die halverwege de 20ste eeuw farmaceut Purdue overnam en uitrolde tot dé grootste pillenboer ter wereld. Toen het patent van één van hun ‘paardenmiddelen’ in 1996 verliep, bedacht Sackler een list: Oxycontin. (ook op de markt in de vorm van of onder de naam oxynorm, oxycodon, oxymorf etc.)
Marketing is king
Op zich is het middel een zegen voor terminale patiënten in de laatste dagen van hun lijdensweg. Maar omdat, zoals een expert in de docu het samenvat, ‘er niet genoeg geld te verdienen is aan alleen het einde van een mensenleven’, zocht Sackler naar manieren om de medicatie ook te laten voorschrijven aan mensen met (nog) niet dodelijke pijnen. Purdue bracht zijn opiumderivaat agressief aan de man op medische congressen en in reclamespotjes en betaalde artsen daarbij vette commissies. De leden van de familie Sackler maakten ondertussen goede sier als grote filantropen, door met de winst allerlei culturele en educatieve zaken te bekostigen. In 2007 schikt het bedrijf reeds een rechtszaak, om daarna vervolgens doodleuk weer verder te gaan met hun misleiding van medici en patiënten.
Omkoping
De persoon die voor de Food & Drug Administration een rapport over Oxycontin moest schrijven, werd omgekocht door Purdue en kreeg een paar jaar later een lucratieve functie bij het bedrijf. Dankzij dat rapport kwam namelijk in de bijsluiter te staan dat het middel niet zo verslavend zou zijn als andere opiaten. En dankzij dat zinnetje kon Purdue in ziekenhuizen of op huisartsen-congressen het wondermiddel verder aan de man brengen. Tevens werden er campagnes op poten gezet waarin patiënten met rug-, hoofd- of gewrichtspijn beloofd werd dat ze eindelijk hun gewone leven terug zouden krijgen.
Handje contantje of seks voor pillen
De gevolgen waren desastreus. Miljoenen Amerikanen kregen Oxycontin voorgeschreven en raakten verslaafd, er ontstonden ‘pill mills’ waar corrupte artsen tegen betaling of seks voorschriften op recept leverden en toen gebruikers erachter kwamen dat je de pilletjes ook kunt fijn stampen en injecteren, net zoals broertje heroïne en zusje cocaïne, werd het probleem (lees gevaar op overdosis) nog vele malen groter. Toen opnieuw een rechtszaak onafwendbaar leek, gooide Purdue het op een akkoordje: in ruil voor het betalen van een boete van 600 miljoen dollar (een peulschilletje voor hen) verdween al het bezwarende materiaal achter slot en grendel. En dat alles onder regie van de crisismanager van Purdue: Rudy Giuliani. Ja die! En ondertussen was daar collega-pharmaceut Johnsson & Johnsson bijgekomen met het nog sterkere en verslavender middel Fentanyl.
Corruptie
Momenteel kost de crisis elke dag tientallen Amerikanen het leven en worden de totale kosten van deze verslavingsgolf geschat op 1 biljoen dollar. Maar senatoren van wie de campagnekas flink gespekt is door genoemde legale opiatenboeren, stellen zich tevreden met maatregelen die feitelijk niks oplossen en herhalen ze de pr-taal van de producenten: niet de middelen zijn het probleem, maar degenen die er misbruik van maken. En: als deze pijnbestrijders strenger gereguleerd worden, zullen degenen die ze echt nodig hebben de echte slachtoffers zijn. En dat alles ‘dankzij’ volksvertegenwoordigers die onder één hoedje spelen met grote bedrijven. Johnson & Johnson moest 2 jaar geleden 572 miljoen dollar betalen als medeverantwoordelijke voor de opiatencrisis in de Verenigde Staten. Opnieuw een peuleschil voor zo’n farmagigant en vele malen minder dan de eis van 17,5 miljard dollar die de openbare aanklager van Oklahoma, Mike Hunter had geëist.
Fijn dat het bestaat, maar……..
Een duivels dilemma: kies je voor de pijn of voor de zware pijnstiller? De Nederlandse documentairemaker Jessica Villerius volgde Eveline in haar afkick-proces van de Oxycodon. Ondergetekende was ruim een jaar aan de Fentanyl in pleistervorm en daarbij nog Oxynorm voor de piekende pijnen. Ik ben afgekickt in het ziekenhuis, waar ik belandde vanwege zowel de kwaal als het middel. Te ziek om thuis te zijn. Gelukkig ging het afbouwen me goed af, tot aan de laatste dosis. Sinds die tijd weet ik wat een ‘kouwe kalkoen’ (cold turkey) inhoudt. Bovengenoemde mini-docu is daarom zo belangrijk, omdat het de vinger op de zere plek legt: letterlijk en figuurlijk. Want je kunt wel denken of zeggen “voor mij nooit zulke zware medicatie”, maar dan heb je ook nog nooit zulke zware pijnen gehad.
Trainspotting
Het verslavende zit hem ook in het feit dat het steeds korter werkt en je dus weer ‘omhoog’ moet in de dosis. Van de gruwelijke pijn werd ik al depri, maar genoemde legale drugs hielpen me over het randje. Ik wou niet meer. Afkicken in het ziekenhuis ging mij dus redelijk goed af. Maar je kunt niks, wilt alleen maar slapen en het verzet van je lijf is ongelooflijk. Zie de film ‘Trainspotting’: zet de emmers maar om je bed heen. Omdat ik me mentaal beter ging voelen zonder de pharma-morfine is het me (denk ik) gelukt.
Beroemde doden
Maar als je gruwelijke zenuwpijnen hebt, denk je in wanhoop “Ik neem iets meer vandaag.” Sterker dan heroïne ligt een overdosis op de loer. 200 doden per dag in de VS. De overlijdens van A-artiesten als Prince, George Michael, Whitney Houston, Michael Jackson en vele rappers die ik allemaal niet bij naam ken, waren allemaal farma-gerelateerd. Niemand kan bevestigen of dit bewuste suïcide-pogingen waren of per ongeluk overdoses. Ik noem ze, omdat dat vaak de enige momenten zijn dat er over bericht wordt. “Nooit meer”, roep ik nu. “Zelfs niet als ik terminaal ben, want wie wil er nu depressief doodgaan?”
Of met je hoofd in een oven
Ik kan het momenteel redelijk af met een spierontspanner (pammen zijn vele malen minder verslavend), een warm huispak en een geweldig bed. Ook omdat ik inmiddels weet dat ik me morgen of overmorgen beter voel. Voor Eveline uit de docu is het vooralsnog een zware, zeer pijnlijke en eenzame strijd. Ik leef met haar mee en zeg: “Dat je het probeert is al heel wat en een deel heb je al afgebouwd. Hoe knap is dat. Wees niet zo streng tegen jezelf als je weer eens terugvalt.” Ik vroeg eens aan mijn neuroloog en Lyme-arts wat mensen met dergelijke pijnen vroeger deden toen deze medicatie nog niet bestond. Haar antwoord was even simpel als ontluisterend: “Oh Annedieke, die sprongen voor de trein of die deden hun hoofd in een gasoven!”
Zeedijk
Deze middelen kunnen er dus voor zorgen dat mensen met enorm zware pijnen nog iets hebben dat in de verte op een leven lijkt. Maar dan zijn het nog geen jubelverhalen. Vooralsnog zijn de negatieve gevolgen dusdanig dat die de heroïnecrises uit de jaren ’70 en ’80 qua dodentallen ruimschoots overstijgen. Maar een stervende junk op de Zeedijk valt nu eenmaal meer op dan een gestorven pijnpatiënt met het keurig door de apotheek bestickerde medicatie-overschot op het nachtkastje.
Illustratie: ‘The Crime of the Century’, HBO, Ook de Netlix-serie ‘The Pharmacist’ behandelt de corruptie rond de ‘prescription drug-addiction’.
